علائم هشدار دهنده زایمان زودرس و نحوه پیشگیری از آن

اطلاع از فرا رسیدن زمان زایمان یکی از دغدغه های بانوان می باشد و معمولا افرادی که زایمان اول آن ها در راه است بیشتر از بقیه مادران از زایمان زودرس می ترسند و ذهن خود را درگیر این موضوع می کنند.

البته بهتر است بدانیم نگرانی برای وقت زایمان تا حدی طبیعی بوده و باید مراقبت های منظم و اصولی برای جلوگیری از زایمان زودتر از موعد را انجام داد زیرا به دنیا آمدن زودتر از حد طبیعی نوزادان می تواند عوارض جدی و گاه جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

همانطور که می دانیم فرزندآوری از همان مرحله اول اقدام به بارداری، طی کردن ماه های مختلف حاملگی و فرا رسیدن زمان زایمان نیازمند توجه، معاینات تخصصی و تغییر سبک زندگی متناسب با شرایط جدید مادران باردار است.

بنابراین به دلیل اهمیت موضوع زایمان و آگاهی بخشی بیشتر برای مادران باردار، ما در این مقاله به بررسی نشانه های زایمان زودرس، علل رخ دادن آن و همچنین راه های جلوگیری از به دنیا آمدن نوزاد نارس می پردازیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

علائم هشدار دهنده زایمان زودرس

قبل از اینکه با نشانه های شروع زایمان زودرس آشنا شویم بهتر است بدانیم به چه زایمانی زودرس گفته می شود، تولد نوزاد به طور طبیعی و معمول در هفته ۳۷ بارداری انجام می شود، حال اگر به دنیا آمدن نوزاد قبل از این زمان یعنی طی هفته های ۲۰ تا ۳۷ بارداری به دنیا بیاید، زایمان زودتر از موعد نامیده شده و نوزاد ممکن است نارس باشد.

بهتر است بدانیم تکمیل فرآید تشکیل اندام های مختلف نوزاد اغلب تا دو هفته آخر به طول می انجامد بنابراین هرچقدر که زایمان زودتر از موعد طبیعی انجام شود نارس بودن نوزاد بیشتر می باشد، همچنین لازم به ذکر است تولد نوزاد در هفته های بعد از ۳۴ بارداری اگر با مشکلاتی برای نوزاد همراه باشد به طور معمول قابل درمان هستند.

در اکثر مواردی که مادران باردار با نشانه های زایمان زودرس به بیمارستان مراجعه می کنند تحت درمان قرار گرفته و با مراقبت های پزشکی زایمان آن ها تا هفته ۳۷ بارداری به تعویق خواهد افتاد ولی در برخی دیگر از موارد به دلیل حاد بودن وضعیت نوزاد در رحم مادر و به خطر افتادن سلامت مادر و نوزاد یا عدم تحمل رحم برای نگهداری از بارداری، زایمان زودتر از موعد انجام خواهد شد.

ذکر این نکته ضروری می باشد که وقوع زایمان زودتر از موعد طبیعی بدون دلیل نیست و قطعا یک یا چند عامل در ایجاد آن نقش دارند که آشنایی با چنین عواملی می تواند به آگاهی بخشی مادران باردار برای مراقبت از خود و جلوگیری از وقوع زایمان زودرس کمک کند، به همین علت در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین موارد ایجاد زایمان زودتر از موعد طبیعی اشاره می کنیم:

عفونت دوران بارداری: همانطور که می دانیم مادران باردار در طول دوران حاملگی مستعد مبتلا شدن به عفونت های مختلف هستند به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن آن ها باید به مراقبت از مادر و جنین به طور هم زمان بپردازد، بنابراین تا حدی در مقابل عوامل بیماری زا ضعیف عمل خواهد کرد. از انواع عفونت هایی که باعث وقوع زایمان زودتر از موعد می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عفونت باکتریایی با عامل واژینوز
• عفونت باکتریایی با استرپتوکوک B
• عفونت داخلی رحم
• آنفولانزا
• هپاتیت B
• سرخک
• بیماری های مقاربتی مانند سوزاک

بنابراین توجه به نشانه های بیماری زایی عوامل عفونی اقدامی مهم برای درمان به موقع عفونت بارداری و جلوگیری از وقوع زایمان زودتر از موعد می باشد.

بارداری چند قلویی: یکی از علت های وقوع زایمان زودتر از موعد بارداری چند قلویی می باشد زیرا رحم در چنین مواقعی ضعیف شده و توانایی نگهداری بیش از یک نوزاد را بعد از گذشت مدت زمانی مشخص نخواهد داشت. به همین علت مادران بارداری که چند قل را در رحم خود دارند باید تحت نظر و مراقبت های ویژه قرار بگیرند.

زمینه ژنتیکی: متاسفانه برخی از افراد به دلیل ارثی بودن و عامل ژنتیکی دچار زایمان زودرس می شوند، این افراد معمولا مادرشان نیز با مشکلات زایمان و فرزندآوری مواجه بوده است. بنابراین اگر در خانواده خود کسانی را دارید که دچار زایمان زودتر از موعد شده اند بهتر است شما نیز به هنگام بارداری با پزشک خود این موضوع را در میان بگذارید.

اختلالات وزنی: یکی دیگر از دلایل مهم عدم تحمل بارداری و وقوع زایمان زودتر از موعد، کمبود و یا اضافه وزن بیش از حد می باشد. مادران بارداری که کمبود وزن دارند توانایی نگهداری از بارداری را نداشته و مادرانی که دچار اضافه وزن هستند بنا به دلیل تجمع بیش از حد چربی در بدن، عدم تعادل هورمونی و ایجاد فشار به رحم دچار زایمان زودرس می شوند.

اعتیاد: موضوعی که از همان مراحل اولیه اقدام به بارداری مشکلات مختلفی را ایجاد می کند اعتیاد به انواع مواد مخدر، همچنین مصرف الکل و حتی کشیدن سیگار می باشد. اعتیاد به چنین مواردی علاوه بر اینکه باعث ایجاد مشکلات ناباروری می شود بلکه در طول دوران بارداری و همچنین زایمان اختلال ایجاد کرده و در برخی از موارد سبب وقوع زایمان زودتر از موعد می شود.

اضطراب: بدون شک همه ما می دانیم که اضطراب بیش از حد برای سلامت جسمی و روحی همه افراد مضر است، حال در طول دوران بارداری که وضعیت مادر باردار کاملا متفاوت و حساس می باشد، استرس بیش از حد می تواند باعث ایجاد انقباضات رحمی زودتر از موعد طبیعی شده و زایمان زودرس رخ دهد. بهتر است بدانیم اضطراب علاوه بر اینکه بر روند زایمان تاثیر گذار است باعث ایجاد اختلال و کند شدن روند رشد تشکیل اندام های مختلف جنین خواهد شد.

ضربه فیزیکی به شکم مادر باردار: یکی از عواملی که علاوه بر وقوع زایمان زودتر از موعد می تواند باعث ایجاد صدمات جدی به مادر و نوازد و حتی وقوع مرگ نوزاد شود، وارد شدن صدمات فیزیکی به شکم مادر باردار می باشد. هر گونه صدمه فیزیکی و فشار وارد شده به شکم می تواند به جفت، موقعیت قرار گیری جنین، کیسه آب و مایع آمنیوتیک فشار وارد کرده و سبب آسیب زدن به آن ها و پایان دوران بارداری شود.

خستگی مفرط و انجام کارهای سنگین: بدون شک خستگی مادران بر روند طبیعی بارداری و زایمان تاثیر گذار است، مادر بارداری که به طور مفرط و مدوام در طول دوره حاملگی خستگی و انجام فعالیت های سنگین را تحمل می کند، قوای جسمی او تحلیل رفته، میزان اکسیژن رسانی و تغذیه جنین کاهش می یابد و رحم توانایی نگهداری از حاملگی را از دست خواهد داد، در نتیجه یکی از عواملی که می تواند منجر به وقوع زایمان زودرس شود انجام فعالیت های سنگین و خستگی مفرط می باشد.

ناهنجاری های ساختاری رحم: شاید تا به حال کلمه سرکلاژ را شنیده باشید، مادرانی که این عمل جراحی برایشان انجام می شود دهانه رحم طبیعی ندارند که توانایی نگهداری از جنین در حال رشد و وزن گیری را داشته باشد، در نتیجه ممکن است در صورت عدم انجام سرکلاژ زایمان زودتر از موعد و یا سقط جنین رخ دهد. همچنین دیگر انواع نقص های ساختاری رحم نیز می توانند سبب ایجاد زایمان زودتر از موعد شوند.

جفت سر راهی: در حالت طبیعی جفت در قسمت بالایی رحم و به دیواره آن وصل شده و از طریق بند ناف و خون جریان یافته در آن تغذیه جنین را انجام می دهد، ولی در برخی از موارد جفت در قسمت پایینی دیواره رحم و به اصطلاح بر سر راه دهانه رحم قرار می گیرد، در نتیجه ممکن است سبب وقوع زایمان زودتر از موعد شود.

میزان مایع آمنیوتیک بالا: یکی دیگر از دلایل رخ دادن زایمان زودرس میزان بالای مایع آمنیوتیک داخل رحم می باشد. آمنیوتیک مایعی ترشح شده توسط بدن مادر باردار است که حاوی مواد مغذی مورد نیاز جنین می باشد، اگر بنا به دلایل مختلف حجم این مایع بیش از حد طبیعی افزایش یابد احتمال رخ دادن زایمان زودتر از موعد نیز بیشتر خواهد شد. از دیگر مواردی که احتمال وقوع زایمان زودتر از موعد را افزایش می دهند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون بالا
• دیابت
• بیماری های قلبی و عروقی
• مشکلات کلیوی
• اختلالات کبدی
• بیماری های تنفسی
• سن کمتر از ۱۷ سال یا بیشتر از ۳۵ سال مادر
• بارداری با روش های آزمایشگاهی

حال در ادامه مطلب بهتر است با نشانه های زایمان زودرس بیشتر آشنا شویم تا در صورت وقوع هرگونه نشانه غیر عادی در طول دوره بارداری، مادران بتوانند نشانه ها را از یکدیگر تمایز داده و در صورت لوزم به پزشک متخصص و مراکز درمانی مراجعه نمایند، از جمله نشانه های وقوع زایمان زودتر از موعد می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس درد شدید در ناحیه کمر و شکم
• انقباضات منظم رحمی به صورت حداقل ۴ بار در طول یک ساعت
• پارگی کیسه آب و نشت مایع شفاف و روشن از واژن
• افزایش حجم و تغییر رنگ ترشحات رحمی
• تب، لرز، استفراغ
• تغییر حرکات نوزاد در رحم
• احساس فشار رو به پایین در لگن

نکته قابل ذکر درمورد این موضوع نحوه تشخیص زایمان زودرس می باشد، زیرا همانطور که گفتیم همه نشانه های این نوع از زایمان حاد نبوده و متخصصین می توانند وضعیت را کنترل و زایمان را به تعویق بیندازند. به همین علت باید بررسی های لازم برای تشخیص زایمان زودتر از موعد انجام شود، این کار با دو روش زیر امکان پذیر می باشد:

بررسی اندازه دهانه رحم: بدون شک وقتی زایمان در حال انجام شدن باشد اندازه دهانه رحم رو به افزایش خواهد بود، از این رو اگر مادر بارداری با نشانه های زایمان زودتر از موعد به مراکز درمانی مراجعه کند در قدم اول با انجام معاینات و بررسی نشانه های بالینی، از طریق سونوگرافی اندازه دهانه رحم سنجیده می شود. در این حالت اگر اندازه دهانه رحم نشان از زایمان باشد اقدامات ضروری انجام خواهد شد.

سنجش فیبرونکتین جنینی: یکی دیگر از راه های تشخیص زایمان زودتر از موعد سنجش میزان پروتئینی به نام فیبرونکتین می باشد که توسط جنین تولید می گردد، میزان این پروتئین به هنگام زایمان افزایش یافته و به مقدار زیاد در دهانه رحم قرار می گیرد، در نتیجه با سنجش میزان FFN می توان زایمان زودتر از موعد را تشخیص داد.

پیشگیری از زایمان زودرس

نکته مهم و در واقع خبری خوش درمورد زایمان زودتر از موعد این است که تا حد بسیار زیادی می توان از وقوع آن پیشگیری کرد، به همین علت همیشه به مادران باردار توصیه می شود که سبک زندگی خود را نسبت به قبل از شروع دوره بارداری تغییر داده و از انجام بسیاری از کارها خودداری کنند. برای آشنایی بیشتر با عوامل تاثیر گذار بر جلوگیری از زایمان زودرس، در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین این موارد اشاره می کنیم:

کنترل وزن

همانطور که گفتیم وزن نامتعادل مادر باردار یکی از عوامل اصلی برای وقوع زایمان زودتر از موعد است، بنابراین مادران باردار باید با رعایت رژیم غذایی و همچنین انجام حرکات ورزشی متناسب با وضعیتی که دارند تا حد امکان وزن خود را متعادل و متناسب با ماه بارداری حفظ نمایند.

دوری از استرس

بدون شک دوری از استرس برای حفظ سلامت مادر، جنین، حاملگی و همچنین جلوگیری از وقوع زایمان زودتر از موعد ضروری می باشد. بنابراین مادران باردار باید از عواملی که سبب ایجاد استرس بیش از حد می شوند دوری کرده و از تکنیک های یوگا و مدیتیشن و حتی پیاده روی برای حفظ آرامش خود استفاده نمایند.

عدم انجام فعالیت های سنگین

استراحت مطلق توسط پزشک متخصص به مادرانی توصیه می شود که مشکل خاصی دارند و نباید کاری به جز راه رفتن و انجام کارهای شخصی سبک را انجام دهند، ولی انجام کارهای سنگین به طور کلی برای تمام مادران باردار مضر و خطرناک می باشد. بنابراین برای جلوگیری از وقوع زایمان زودرس باید از انجام کارهایی که به شما بیش از حد فشار وارد می کنند و موجب خستگی مفرط می شوند، خودداری نمایید.

معاینات دوره ای منظم

انجام معاینات دوره ای توسط پزشک متخصص و همچنین سونوگرافی های ضروری دوران بارداری برای تشخیص سلامت جنین و مادر، قرار گیری درست جنین در رحم و به طور کلی تشخیص زمان زایمان باید انجام شوند، بنابراین نباید به بهانه های مختلف مراجعه به پزشک و انجام سونوگرافی را به تعویق بیندازید.

ترک اعتیاد

اگر به سلامت خود و جنین شکل گرفته در رحم اهمیت می دهید و در عین حال مواد مخدر و الکل مصرف کرده و یا سیگار می کشید، بهتر است در اسرع وقت به صورت کاملا اصولی و تحت نظر متخصص مصرف آن ها را ترک نمایید زیرا اعتیاد باعث ایجاد صدمات جدی و همچنین وقوع زایمان زودرس می شود.

برای جلوگیری از زایمان زودرس چه بخوریم؟

شاید تصور کنید رعایت رژیم غذایی دوران بارداری فقط برای کنترل وزن و تغذیه مناسب مادر و جنین انجام می شود، در حالی که رژیم غذایی مناسب به تقویت رحم نیز کمک کرده و از وقوع زایمان زودرس جلوگیری می کند.

همچنین بهتر است بدانیم رژیم غذایی اصولی و متناسب با دوران بارداری از ایجاد دیابت بارداری نیز پیشگیری خواهد کرد، در نتیجه مادران باردار باید تغذیه ای متفاوت نسبت به زمان قبل از حاملگی داشته باشند. در ادامه مطلب به توصیه های مهم این موضوع اشاره می کنیم:

• مصرف انواع گوشت کم چرب
• مصرف مواد غذایی و مکمل های حاوی امگا ۳
• پرهیز از مصرف قند، شکر، نمک، کافئین و چربی های مضر
• مصرف منظم و به اندازه کافی میوه و سبزیجات تازه
• عدم مصرف فرآورده های گوشتی مانند سوسیس و کالباس
• پرهیز از مصرف کیک، کلوچه و آبمیوه های صنعتی
• مصرف آجیل و مغزها
• عدم مصرف نوشابه و انواع کنسرو

عوارض زایمان زودرس

بدون شک وقتی نوزاد زودتر از موعد طبیعی و نارس به دنیا بیاید تعدادی مشکل جسمی برای او نمایان خواهد شد، برخی از این مشکلات قابل درمان و کنترل هستند و برخی متاسفانه برای همیشه باقی می مانند، همچنین بهتر است بدانیم گاهی اوقات زایمان زودرس موجب مرگ نوزاد خواهد شد. در ادامه مطلب به برخی از این عوارض اشاره می کنیم:

• کند شدن روند رشد نوزاد
• ایجاد نارسایی های تنفسی
• ناتوانی ذهنی
• اختلالات بینایی و شنوایی
• مشکلات حرکتی
• اختلالات بلع و مکیدن
• ایجاد کم خونی
• افت فشار و قند خون
• رنگ پریدگی و یا زرد شدن پوست

بهتر است بدانیم نوزادی که زودتر از موعد به دنیا می آید برای درمان، کنترل شرایط، تحت نظر قرار گرفتن و انجام مراقبت های پزشکی به مدت چند روز در بخش مراقبت های ویژه نوزادان یعنی NICU و در دستگاه های مخصوص بستری خواهد شد. تحت نظر قرار گرفتن نوزاد تا زمانی ادامه پیدا می کند که موارد زیر در نوزاد به حالت طبیعی برسند:

• بلع و مکیدن درست
• تنفس صحیح
• تعادل دمایی بدن
• وزن گیری مناسب و صحیح

بنابراین با توجه به توضیحات گفته شده مادران بارداری که سابقه خانوادگی برای سقط جنین داشته، خودشان مشکلات و بیماری های زمینه ای دارند باید وضعیت خود را به پزشک متخصص توضیح دهند، همچنین سبک زندگی خود را در طول دوران حاملگی تغییر داده و به توصیه های گفته شده برای جلوگیری از زایمان زودرس عمل نمایند. بهتر است نشانه های زایمان زودتر از موعد را نیز به خاظر بسپارند تا در صورت نمایان شدن آن ها فورا به مراکز درمانی مراجعه نمایند.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی موضوع مهم نشانه های زایمان زودرس پرداختیم، تعدادی از علل ایجاد این رویداد را توضیح دادیم، همچنین راه های پیشگیری از زایمان زودتر از موعد و عوارض وقع آن را نیز بیان کردیم. با توجه به اهمیت حفظ سلامت مادر و جنین، چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.