میزان غلظت اسپرم چقدر باید باشد؟ + راه های افزایش آن

کاهش غلظت اسپرم یکی از دلایل مهم و اصلی ناباروری مردان است، در واقع اکثر آقایانی که به صورت موقت و یا پایدار نابارور هستند با مشکل غلظت غیر طبیعی اسپرم مواجه می باشند. این موضوع به همان نسبت که شایع است ناآشنا نیز می باشد یعنی بسیاری از آقایان و یا خانم هایی که قصد فرزندآوری دارند در جریان میزان تعداد یا همان غلظت سلول های جنسی مردانه نیستند.

به همین علت زمانی که با عدم موفقیت در باروری رو به رو می شوند به دنبال پیدا کردن مشکلات سیستم تولید مثل خانم ها هستند. مشکل غلظت غیر طبیعی اسپرم در مردان ممکن است با نشانه خاصی همراه نباشد یعنی درد، کاهش مایع منی، تغییر رنگ آن، تورم ناحیه تناسلی و… بروز نکند و تنها با انجام آزمایشات طبی برای بررسی کیفیت اسپرم مشخص گردد.

به همین علت توصیه می شود افرادی که برای فرزندآوری اقدام می کنند ولی بعد از گذشت مدت زمانی نسبتا طولانی بارداری حاصل نمی شود، هر دو نفر زوجین برای انجام بررسی های تخصصی به پزشک متخصص مراجعه نمایند، زیرا زمان در این موضوع بسیار مهم است.

به دلیل اهمیت قدرت باروری آقایان و همچنین آگاهی بخشی بیشتر در این زمینه، ما قصد داریم در این مقاله به بررسی موضوع غلظت اسپرم در مردان بپردازیم، علل کاهش غلظت اسپرم و راه های موثر برای افزایش آن را نیز بیان کنیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

میزان غلظت اسپرم چقدر باید باشد؟

در ابتدای مطلب بهتر است درمورد نحوه تولید اسپرم صحبت کنیم و سپس به بررسی کیفیت این سلول جنسی بپردازیم. اسپرم تحت یک فرآیند مغزی تولید می شود، به این ترتیب هیپوفیز که غده ای در مغز است با تاثیر بر ترشح گنادوتروپین بر بیضه ها اثر گذاشته و در ابتدا هورمون های جنسی مردانه مانند تستسترون توسط بیضه ها تولید می شوند، سپس هورمون های جنسی سبب ایجاد صفات ثانویه جنسی با شروع دوره بلوغ می شوند، یکی از این صفات تولید اسپرم می باشد.

اسپرم در لوله های اسپرم ساز بیضه ها تولید شده و سپس برای تکملی بلوغ، تغذیه و حفاظت به سمت اعضای دیگر دستگاه تناسلی مردان فرستاده می شود. بنابراین با توجه به توضیحات گفته شده متوجه شدیم که اسپرم تحت تاثیر گنادوتروپین و سپس هورمون های جنسی مانند تستسترون در لوله های اسپرم ساز بیضه ها تولید می شود.

حال آنچه که درمورد این سلول های جنسی مهم است میزان کیفیت آن ها می باشد زیرا هر اسپرمی با هر میزان از کیفیت امکان لقاح با تخمک را نخواهد داشت. بهتر است بدانیم کیفیت اسپرم شامل مواردی همچون تعداد یا غلظت اسپرم، تحرک و مورفولوژی یا ساختار می باشد. در ادامه مطلب این موارد را به صورت جداگانه بررسی می کنیم:

تعداد یا غلظت: طبق بررسی های انجام شده محققین بیان کرده اند که بازه طبیعی غلظت اسپرم که سبب باروری بدون مشکل می شود 200_15 میلیون عدد در هر میلی لیتر از مایع منی است. حال اگر این تعداد به کمتر از 15 میلیون عدد در هر میلی لیتر از مایع منی برسد فرد با مشکل در قدرت باروری مواجه می شود ولی به معنای این نیست که کاملا نابارور است بلکه نیاز به درمان های تخصصی دارد.

در حالت آخر اگر تعداد اسپرم در هر میلی لیتر از مایع منی بیشتر از 200 عدد باشد غلظت بالا خواهد بود. سوال دیگری که درمورد این موضوع مطرح می شود این است که در هر بار انزال غلظت اسپرم چگونه محاسبه می گردد؟ در این زمینه بهتر است بدانیم که به طور معمول در هر بار انزال حدود 1/5 تا 7/6 میلی لیتر مایع منی از بدن خارج می شود که در این مقدار از منی حدود 928_39 میلیون اسپرم وجود دارد.

این بازه های نامبرده برای میزان مایع منی و همچنین میزان تعداد اسپرم بیان کننده غلظت طبیعی می باشد که اگر از این مقدار کمتر شود غیر طبیعی بوده و فرد با مشکلاتی در باروری مواجه می باشد.

مورفولوژی: درمورد بررسی دیگر موارد کیفیت اسپرم ابتدا باید با ساختار صحیح این سلول جنسی آشنا شویم. اسپرم به صورت طبیعی دارای یک سَر بیضی شکل است که قسمت عمده آن توسط ساختاری به نام آکروزوم پوشیده شده، آکروزوم حاوی مقدار زیادی آنزیم می باشد که هنگام برخورد سر اسپرم با تخمک سبب آسیب به غشای تخمک و سپس ورود اسپرم به سلول جنسی زن می شود.

در قسمت بعدی گردن اسپرم قرار دارد و سپس قسمت میانی این سلول. در قسمت میانی تعداد زیادی میتوکندری قرار گرفته که وظیفه آن ها تولید انرژی برای حرکت اسپرم می باشد. در انتهای ساختار این سلول جنسی دُم قرار دارد که ساختاری تاژکی داشته و با زنش های خود سبب حرکت اسپرم به سمت تخمک می شود.

حال اگر هر یک از اسپرم های تولید شده در لواه های اسپرم ساز بیضه ها ساختاری به غیر از موارد گفته شده داشته باشد غیر طبیعی است مانند بیضی نبودن سر، دوتایی بودن سر، کوتاه بودن و یا حذف دم و… در این صورت اسپرم برای حرکت به سمت تخمک و یا نفوذ به آن با مشکل مواجه می شود.

طبق یک روش ارزیابی قوی و دقیق به نام معیار کروگر اگر مورفولوژی اسپرم ها بیشتر از 14 درصد باشد قدرت باروری طبیعی است، بازه 14_10 درصد قدرت باروری به نسبت خوب است، 10_5 درصد قدرت باروری کاهش یافته و اگر کمتر از 5 درصد باشد قدرت باروری ضعیف خواهد بود.

تحرک: همانطور که گفتیم تحرک اسپرم ها با قسمت دُم انجام می شود، بنابراین اگر نقصی در قسمت دم وجود داشته باشد اسپرم به درستی حرکت نخواهد کرد. درمورد حرکت اسپرم ها بهتر است بدانیم که دو نوع حرکت انجام می شود، یک حرکت پیش رونده که به صورت دایره های با قطر بزرگ به سمت جلو خواهد بود و یک حرکت غیر پیش رونده که دایره های با قطر کوچک سبب در جا زدن اسپرم می شود.

لازم به ذکر است که اسپرم حرکت رو به عقب ندارد، یا به جلو حرکت می کند با در جا می زند. درمورد کیفیت حرکت اسپرم ها بیان شده که اگر کمتر از 40 درصد اسپرم ها حرکت صحیح رو به جلو نداشته باشند قدرت باروری از حد طبیعی کمتر شده و فرد با مشکل مواجه می شود.

بنابراین با توجه به توضیحات گفته شده علاوه بر غلظت اسپرم، مواردی همچون مورفولوژی (ساختار) و تحرک صحیح این سلول های جنسی نیز مهم بوده و هر کدام از این موارد بر قدرت باروری آقایان نقش موثر دارند.

در ادامه مطلب بهتر است بدانیم کاهش غلظت اسپرم بی دلیل نیست و قطعا یک یا چند مورد در کاهش غلظت این سلول های جنسی موثر هستند، از چنین عللی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

افزایش دمای کیسه بیضه: کیسه بیضه وظیفه حفظ تعادل دمای بیضه ها را بر عهده دارد زیرا بیضه برای اینکه علمکرد صحیحی داشته باشد به دمایی کمتر از دمای حفره شکمی نیاز دارد، به همین علت نیز بعد از دوره جنینی بیضه ها از حفره شکمی خارج شده و به کیسه بیضه وارد می شوند.

این کیسه دمایی حدود 2_1 درجه کمتر از حفره شکمی دارد، حال اگر بنا به دلایل مختلف مانند نقص کیسه بیضه، سبک زندگی اشتباه همچون پوشیدن لباس زیر و شلوار تنگ، استحمام با آب داغ و استفاده مکرر از سونا و جکوزی دمای این کیسه افزایش پیدا کند، عملکرد بیضه ها دچار اختلال شده و در نتیجه غلظت از حد طبیعی خارج می شود.

واریکوسل: بیضه ها دارای عروق خون رسانی هستند که به حفظ دما کمک می کنند، اگر این عروق به واسطه اختلال در دریچه با حجم بیشتری از خون مواجه شوند متورم شده و در نتیجه دمای بیضه ها افزایش یافته، عملکردشان مختل شده و غلظت اسپرم نیز دچار کمتر می شود، این حالت را به اصطلاح واریکوسل می نامند که خوشبختانه مشکلی قابل برطرف شدن است.

عدم تعادل هورمونی: همانطور که گفتیم تولید هورمون های جنسی بر بیضه ها تاثیر گذاشته و لوله های اسپرم ساز شروع به فعالیت می کنند، هورمون های جنسی نیز تحت تاثیر گنادوتروپین و همچنین هیپوفیز هستند. حال اگر هر یک از عوامل هورمونی این مسیر از حد تعادل خارج شود، تولید اسپرم نیز با مشکل مواجه شده و غلظت اسپرم کاهش می یابد.

آسیب فیزیکی به دستگاه تناسلی: در برخی از موارد نیز آسیب فیزیکی که به ناحیه تناسلی وارد می شود عملکرد قسمت های مختلف این سیستم را مختل کرده و درنتیجه تولید اسپرم کاهش یافته و یا به طور کلی متوقف می شود. بهتر است بدانیم کاهش تعداد اسپرم را اولیگو اسپرمی می نامند و صفر بودن تعداد این سلول های جنسی را آزواسپرمی.

جراحی: یکی دیگر از مواردی که می تواند در تولید اسپرم اختلال ایجاد کرده و غلظت اسپرم را کاهش دهد، انجام جراحی هایی مانند پروستات، بیضه و یا کیسه بیضه می باشد.

ژنتیک: بدون شک افرادی نیز هستند که به دلیل یک مشکل ژنتیکی دچار نقص در دستگاه تناسلی می باشند، این افراد معمولا به درمان های موجود پاسخ نمی دهند، ولی در ابتدا باید مشکل مشخص شود و سپس درمان های احتمالی برایشان تجویز گردد زیرا در برخی از موارد با انجام جراحی می توان اختلالات دستگاه تناسلی مادرزادی را برطرف کرد.

عفونت دستگاه تناسلی: اگر قسمت های مختلف دستگاه تناسلی دچار عفونت شوند امکان ایجاد انسداد مجاری و لوله ها وجود داشته در نتیجه تعداد کافی اسپرم به هنگام انزال از بدن خارج نمی شود و در نتیجه غلظت اسپرم کاهش می یابد.

اختلال در تولید مایع منی: همانطور که می دانیم مایع منی وظیفه تغذیه، حفاطت و حرکت راحت تر اسپرم ها در مسیر خروج از بدن را برعهده دارد، حال اگر تولید این مایع با مشکل مواجه شود تعداد اسپرم هایی که توانایی زنده ماندن دارند کاهش یافته و در نتیجه غلظت اسپرم نیز کم می شود. در ادامه مطلب به بررسی تولید مایع منی می پردازیم:

همانطور که گفتیم اسپرم در لواه های اسپرم ساز بیضه ها تولید می شود، بعد از تولید در این قسمت باید برای مخلوط شدن با مایع منی، تکامل، بلوغ، نگهداری و در نهایت خروج از بدن به قسمت های دیگر فرستاده شود، دیگر اعضایی که به این فرآیند کمک می کند شامل موارد زیر هستند:

اپیدیدیم: ساختاری لوله ای شکل، ماریچ و طولانی که در پشت بیضه ها قرار گرفته و محل تکامل و بلوغ اسپرم ها بعد از تولید است.

لوله وازدفران: که با نام های لوله وابران یا لوله منی بر نیز شناخته می شود، مجرایی که در انتهای اپیدیدیم قرار دارد و در نهایت به مجرای انزال در پروستات ختم می شود. این عضو دستگاه تناسلی وظیفه ذخیره و انتقال اسپرم را بر عهده دارد.

کیسه های منی: یا سمینال وزیکول که در پشت مثانه قرار گرفته اند و محل ذخیره اسپرم نیستند، بلکه حدود 60 درصد مایع منی که در حفاظت و تغذیه اسپرم نقش دارد را تولید می کنند.

پروستات: غده ای که زیر مثانه و در لگن خاصره جای گرفته، مجرای انزال از میان آن عبور می کند و حدود 30 درصد مایع منی را تولید خواهد کرد. بهتر است بدانیم خاصیت چسبندگی و رنگ شیری منی نیز توسط پروستات ایجاد می شود. بنابراین اگر پروستات و کیسه های منی دچار اختلال شوند مایع منی تولید نشده و اسپرم ها به تعداد کافی زنده نمی مانند، در نتیجه غلطت اسپرم کاهش می یابد.

تاثیر داروها: برخی از داروهای هورمونی و یا روانپزشکی مانند داروهای درمان افسردگی بر قدرت باروری آقایان و غلطت اسپرم تاثیر گذار هستند، بنابراین اگر فردی با مصرف دارویی خاص دچار اختلال در تولید اسپرم می شود باید به پزشک خود اطلاع داده تا داروهای دیگری جایگزین شوند.

راه های افزایش غلظت اسپرم

امروزه برای رفع مشکلات باروری چه خانم ها و چه آقایان روش های درمانی فراوان و موثری وجود دارد که با توجه به مشکل اصلی بیماران، راه های درمانی نیز تجویز می شوند. البته بهتر است بدانیم که برخی از روش ها نیز به عنوان روش کمک کننده و مشترک برای رفع مشکلات ناباروی همه افراد به کار گرفته می شوند. در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین راه های افزایش غلظت اسپرم اشاره می کنیم:

برطرف کردن مشکلات دمایی

تا زمانی که دمای بیضه ها به حد تعادل و طبیعی نرسد، تولید اسپرم همچنان با مشکل مواجه خواهد بود، بنابراین برطرف کردن مشکلات کیسه بیضه و همچنین جراحی واریکوسل یکی از راه های افزایش غلظت می باشد.

دوری از استرس

همانطور که گفتیم یک فرآیند مغزی موجب تحریک و شروع تولید اسپرم می شود، بنابراین اگر سیستم عصبی تحت تاثیر استرس و اضطراب دچار اختلال شود، تعادل هورمونی به هم خورده و در نهایت تولید و غلظت اسپرم کاهش می یابد، پس یکی از راه های کمک کننده به درمان ناباروری مردان کنترل و دوری از استرس می باشد.

برطرف کردن عفونت

دستگاه تناسلی اگر دچار عفونت شود و درمان به موقع نیز آغاز نگردد علاوه بر مشکلات ناباروری، کیفیت زندگی نیز کاهش می یابد زیرا عفونت موجب آسیب زدن به سایر قسمت های بدن نیز خواهد شد.

ورزش منظم و کنترل وزن

نتیحه تحقیقات نشان می دهند رابطه ای میان افزایش تجمع چربی اضافه در بدن با مشکلات باروری وجود دارد، این ارتباط مربوط به عدم تعادل هورمونی می باشد. بنابراین انجام ورزش های منظم و مکرر موجب کنترل وزن و همچنین دوری از استرس شده و یکی از راه های افزایش غلظت اسپرم می باشد.

ترک اعتیاد

یکی از عوامل تاثیر گذار بر کاهش غلظت اسپرم، اعتیاد به سیگار و الکل می باشد زیرا هزاران ماده شیمیایی که در سیگار و الکل و حتی مواد مخدر وجود دارند سبب اختلال در تولید اسپرم می شوند، بنابراین افرادی که به این مواد اعتیاد داشته و همچنین قصد فرزندآوری نیز دارند باید در اسرع وقت نسبت به ترک آن ها اقدام نمایند.

رابطه جنسی منظم

بهتر است بدانیم هرچقدر مایع منی بیشتر در بدن باقی بماند به همان نسبت کیفیت اسپرم ها کاهش می یابد، علت باقی ماندن مایع منی در بدن نیز نداشتن رابطه جنسی منظم در فواصل زمانی کوتاه است. پس بهتر است اگر قصد فرزندآوری دارید حداقل یک روز در میان به برقراری نزدیکی اقدام کنید.

دوری از مواد شیمیایی و اشعه های مضر

لازم به ذکر است که مورد معرض قرار گرفتن مواد شیمیایی سنگین و خطرناک و همچنین اشعه های مضر مانند X یکی از علل کاهش غلظت اسپرم است، بنابراین اگر افرادی که به واسطه شغل خود با چنین محیط هایی در ارتباط هستند و در عین حال با مشکل ناباروری نیز مواجه اند باید به فکر راه حل برای دوری از چنین عواملی باشند.

برطرف کردن مشکلات ساختاری

یکی دیگر از راه های افزایش غلطت اسپرم برطرف کردن ناهنجاری ها و مشکلات ساختاری اعضای دستگاه تناسلی می باشد، متاسفانه گاهی اوقات چنین مشکلاتی قابل برطرف شدن نیستند.

رژیم غذایی مناسب

توصیه می شود افرادی که قصد فرزندآوری دارند برای افزایش غلظت اسپرم، رژیم غذایی سالم داشته باشند. رژیمی که بیشتر حاوی غذاهای با طبع گرم باشد نه سرد، مصرف میوه ها و سبزیجات تازه، دوری از مصرف شکر، چربی های مضر و غذاهای فراوری شده به این امر کمک می کنند.

تاثیر غلظت اسپرم در بارداری

بدون شک یکی از مواردی که در بارداری تاثیر به سزایی دارد، غلظت اسپرم می باشد. اگر غلظت این سلول های جنسی کمتر از حد طبیعی باشد قطعا مشکلات باروری به وجود می آیند که ساده ترین آن ها به تعویق افتادن طولانی مدت فرزندآوری است.

بهتر است بدانیم برگرداندن غلظت اسپرم به حالت طبیعی نیازمند انجام درمان های تخصصی و همچنین تغییر سبک زندگی می باشد. کاهش غلظت سلول های جنسی به معنی ناباروری کامل و همیشگی نیست ولی نیازمند بررسی است زیرا در نهایت یکی از میلیون ها اسپرم موجود در مایع منی به انجام لقاح با تخمک موفق می شوند، حال اگر تعداد آن ها کاهش پیدا کند احتمال لقاح نیز کمتر می شود.

لازم به ذکر است اگر هیچ یک از روش های درمانی گفته شده در قسمت قبل همین مقاله برای افزایش غلظت اسپرم موثر نباشد، در نهایت پزشک متخصص انجام لقاح آزمایشگاهی را به زوجین پیشنهاد می دهد. به این ترتیب اسپرم با تخمک در محیط آزمایشگاهی لقاح پیدا کرده و سلول تخم یا همان زیگوت شکل گرفته به رحم زن منتقل می شود.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی موضوع مهم غلظت اسپرم پرداختیم، معیارهای ارزیابی کیفیت اسپرم را بیان کردیم، همچنین علل کاهش غلظت و راه های برطرف کردن این مشکل را نیز توضیح دادیم. با توجه به اهمیت آگاهی یابی بیشتر درمورد کیفیت اسپرم و غلظت آن، چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.