علل افسردگی در کودکان + راه های تشخیص آن

خیلی از افراد تصور می کنند که دچار شدن به افسردگی و بروز نشانه های آن فقط مختص بزرگسالان می باشد و امکان ندارد که کودکان با چنین اختلالی رو به رو شوند زیرا دغدغه ای درمورد زندگی ندارند که فشارهای روحی و روانی به آن ها وارد شود. بهتر است بدانیم که افسردگی در کودکان نیز وجود دارد ولی متاسفانه درمان این بیماران به موقع انجام نمی شود زیرا والدین و اطرافیان آن ها توجهی به نشانه های روحی و رفتاری فرزندان خود ندارند.

کودکان به دلیل اینکه خودشان اطلاعی از نشانه های بیماری و تغییر رفتار ندارند و والدین آن ها نیز هیچگاه فکر نمی کنند که فرزندشان دچار افسردگی شده، ممکن است بیشتر از افراد بزرگسال از عوارض افسردگی رنج ببرند. متاسفانه این اختلال روحی به طور کلی تمام جوانب زندگی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهد زیرا نشانه های خلقی، رفتاری و روحی را به همراه خواهد داشت.

البته لازم به ذکر است که با دیدن نشانه های رفتاری هر کودکی که شبیه به نشانه های افسردگی می باشد نباید فورا نگران و ناراحت شوید که فرزند شما نیز افسرده است زیرا برخی از کودکان به دلیل مشکلاتی که در زمینه های مختلف دارند دچار تغییر خلق و خو می شوند ولی به هر حال رفتارهای آشفته کودکان ناشی از هر عاملی که باشد باید مورد توجه، بررسی و در نهایت رفع عامل آزار دهنده قرار بگیرد، زیرا کودکان در دوره سنی حساسی قرار دارند که اگر مشکلات روحی به آن ها غلبه کند امکان انتقال آن ها به دوران نوجوانی و بزرگسالی نیز وجود دارد، در نتیجه عواقب و عوارض جدی تری گریبان گیر فرزندان ما خواهند شد.

با توجه به اهمیت سلامت روحی و روانی کودکان، همچنین جلوگیری از بروز اختلالات بیشتر، ما در این مقاله به بررسی موضوع افسردگی در کودکان می پردازیم، علل و نشانه های بروز این اختلال را بیان خواهیم کرد و همچنین راه های تشخیص و درمان افسردگی را توضیح می دهیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

علل افسردگی در کودکان

اختلال افسردگی در هر سنی دارای عوامل ایجاد کننده و تاثیر گذار می باشد و فرقی نمی کند که بیمار کودک است یا بزرگسال. افسردگی می تواند ناشی از علل متفاوتی از جمله جسمی، محیطی و یا سبک زندگی افراد باشد ولی آنچه که اهمیت دارد این است که عامل ایجاد کننده بیماری به موقع شناسایی شده و بیماران در اسرع وقت مورد درمان تخصصی و کامل قرار بگیرند.

همانطور که می دانیم افسردگی اختلالی روانی است که موجب تغییر در خلق و خو، رفتار، احساسات، روابط اجتماعی، آستانه تحمل و به طور کلی سبک زندگی افراد می شود. لازم به ذکر است که افسردگی یک اختلال زود گذر یا دوره ای نیست که خود به خود بعد از مدتی نشانه های آن برطرف شود و بیمار به حالت عادی برگردد، بلکه اگر متخصصی تشخیص دهد که فرد دچار افسردگی شده باید تحت درمان های اصولی قرار بگیرد، دوره درمان خود را کامل کند و از اتکا به باورهای غلط خودداری نماید.

متاسفانه مشکلی که درمورد افسردگی در کودکان وجود دارد این است که والدین و اطرافیان بیماران نشانه های افسردگی را با رفتارهای کودکانه، بهانه جویی، حساسیت و لج بازی اشتباه می گیرند و درمان به موقع برای این کودکان آغاز نمی شود. در نتیجه بیماران تا زمانی که دچار عوارض جدی و شدید نشوند به مشاور مراجعه نکرده و درمان به تعویق خواهد افتاد. بهتر است بدانیم که خطرناک ترین عامل تشدید کننده اختلال افسردگی در کودکان عدم درمان به موقع می باشد. در ادامه مطلب به تعدادی از مهم ترین علل ایجاد افسردگی در کودکان اشاره می کنیم:

تعرض به کودکان

متاسفانه یکی از بدترین علل ایجاد افسردگی که تا مدت های طولانی ذهن، روحیات و زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد، تعرض به کودکان است. تعرض انواع مختلفی دارد که شامل تعرض فیزیکی، عاطفی، نادیده گرفتن نیازهای ضروری، جنسی و پزشکی می باشد.

کودکی که مورد تعرض قرار می گیرد مجبور به سکوت کردن خواهد شد و به همین علت افکار منفی به ذهن او هجوم می آورند، کودک احساس گناه می کند، از دوستان و خانواده خود دور شده و به تدریج نشانه های افسردگی برای او نمایان می شوند.

مشکلات خانوادگی

یکی دیگر از علل افسردگی در کودکان مشکلات خانوادگی از جنبه های مختلف می باشد. مثلا کودکی که با دعوای والدین به صورت مکرر و با شدت رو به رو است، والدین معتاد دارد، از مشکلات اقتصادی و فقر رنج می برد و برای مدت طولانی بدون تغییر در این شرایط زندگی می کند دچار مشکلات روحی جدی و مختلفی مانند افسردگی خواهد شد.

سابقه خانوادگی

طبق بررسی های انجام شده محققین بیان می کنند که افسردگی می تواند زمینه ژنتیکی و ارثی داشته باشد، بنابراین احتمال این یک کودک افسردگی را از والدین خود به ارث ببرد زیاد می باشد. توصیه می شود اگر در خانواده خود سابقه بروز اختلال افسردگی دارید و کودک شما نیز مدتی است که دچار تغییر رفتار و خلق و خو شده، در اسرع وقت با او به مشاور مراجعه کنید.

کمبود امکانات رفاهی

کودکان نیازهای مختلفی دارند، آن ها درک زیادی از زندگی و مشکلاتش نداشته و تمایل دارند همانند برخی از دوستان خود بدون دغدغه زندگی کنند. کمبود امکانات رفاهی و عدم برطرف شدن نیازهای ضروری می تواند یکی از علل ایجاد افسردگی در کودکان باشد.

برخی از کودکانی که دچار افسردگی هستند به تدریج از دوستان، هم کلاسی ها و هم بازی های خود که سطح رفاهی بهتری در زندگی دارند، دور شده و منزوی می شوند. برخی از این کودکان به والدین خود از شرایط بدی که دارند گلایه می کنند ولی برخی سکوت را انتخاب کرده و بیشتر تنها می شوند.

بی توجهی والدین

کمبود محبت، عدم ارتباط عاطفی مناسب والدین با فرزندان، بی توجهی کردن و حتی رفتارهای نامناسب والدین با فرزندان قطعا در شرایط روحی آن ها تاثیر گذاشته و ممکن است باعث ایجاد افسردگی در کودکان شوند. بهتر است بدانیم که فرزندان ما با اختیار خود به دنیا نیامده اند که با بدرفتاری و بی توجهی برخی از والدین رو به رو می شوند، پس بهتر است نسبت به زندگی و شرایط روحی کودکان خود متعهد باشیم.

نقص جسمی

متاسفانه برخی از کودکان به واسطه نقص جسمی که دارند مورد تمسخر یا ترحم دوستان و اطرافیان خود قرار می گیرند و به همین علت به تدریج با وارد شدن فشارهای روحی به آنان ممکن است دچار افسردگی شوند. بنابراین اگر می خواهیم حال روحی کودکانی که نقص جسمی دارند را بهبود ببخشیم باید با آن ها بدون ترحم و تمسخر رفتار کنیم، به این کودکان انرژی مثبت را منتقل کنیم و در کنارشان باشیم تا بتوانند استعدادها و توانایی های خود را شناسایی و شکوفا کنند و به خودباوری برسند.

طلاق والدین

عوارض طلاق برای کودکان می تواند بسیار زیاد و با شدت باشد در صورتی که والدین آن ها به درستی با فرزندان خود رفتار نکنند. متاسفانه یکی از عللی که می تواند موجب ایجاد افسردگی در کودکان شود و همچنین به موقع نیز مورد درمان تخصصی قرار نگیرد، طلاق والدین از یکدیگر می باشد.

زن و شوهرهایی که به دلایل مختلف تصمیم به جدایی می گیرند باید بدانند که کودکان آن ها ممکن است بیشتر از خودشان در معرض آسیب های ناشی از طلاق قرار بگیرند، پس باید به دنبال آشنایی با راه حل های مناسب و روش های اصولی برای برخورد با کودکان خود باشند.

اختلالات یادگیری

بهتر است بدانیم که اختلالات یادگیری کودکان به معنای کند ذهنی و یا مشکلات مغزی نیست، چنین کودکانی فقط برای درک و جواب دهی به آنچه که می بینند و می شوند به زمان بیشتری نیاز دارند زیرا پیام های عصبی در مغز آن ها در یک مسیر متفاوت پردازش می شود.

متاسفانه برخی از کودکان به دلیل اختلال در یادگیری که دارند دچار افت تحصیلی شده، مورد خشونت و یا تمسخر قرار می گیرند و در نتیجه افسردگی در کودکان رخ خواهد داد. لازم به ذکر است که اختلالات یادگیری در کودکان نیازمند سبک آموزشی خاص و متفاوت می باشند.

تربیت غیر اصولی

کم نیستند تعداد والدینی که با کودکان خود رفتار درستی ندارد، با اصول تربیتی و فرزند پروری آشنا نیستند و به طور مکرر کودکان خود را با دیگران از جهات مختلف مقایسه می کنند، در حالی که قرار نیست همه کودکان شبیه یکدیگر باشند، در یک زمینه مشترک استعداد خود را بروز دهند و… بهتر است بدانیم که همه کودکان دارای استعدادهای ذاتی و خاص و منحصر به فرد خود هستند که فقط نیازمند حمایت و پشتیبانی والدین خود برای شناسایی و شکوفایی آن ها می باشند.

عدم اعتماد به نفس

متاسفانه برخی از کودکان به دلیل عدم یا کمبود اعتماد به نفس، درمقایسه با دیگران احساس حقارت کرده، برای تقویت و یا رسیدن به خودباری تلاش نمی کنند و در نتیجه دچار افسردگی در کودکان می شوند. یکی از بزرگترین اقداماتی که والدین می توانند برای فرزندان خود انجام دهند راهنمایی آن ها و فراهم کردن شرایط اصولی برای تقویت اعنماد به نفس در کودکان می باشد. کودکی که سرخورده است قطعا نمی تواند برای رسیدن به اهداف و موفقیت در زندگی تلاش کند.

تغییرات شیمیایی در مغز

لازم به ذکر است مواردی نیز وجود دارند که عوامل محیطی، ژنتیکی و یا سبک زندگی برای ایجاد افسردگی در کودکان نقشی نداشته و تغییرات شیمیایی در بخش هایی از ساختار مغز باعث ایجاد این اختلال روحی و روانی می شود.

نشانه های افسردگی در کودکان

همانطور که گفتیم در برخی از موارد والدین با اتکا به رفتارهای کودکانه از توجه به نشانه های افسردگی در کودکان دور می شوند و در نتیجه تشخیص و درمان به موقع این اختلال انجام نمی شود و کودکان با مشکلات و عوارض جدی رو به رو خواهند شد. در ادامه مطلب به برخی از نشانه های افسردگی کودکان اشاره می کنیم:

پرخاشگری

اگر کودک شما بیش از حد معمول در مواجه شدن با موضوعات مختلف عصبانی و پرخاشگر می شود، یا اینکه بی دلیل و با صحبت های عادی شما خشمگین و برافروخته می گردد، بهتر است نسبت به شناسایی علت چنین رفتاری اقدام کنید و در اسرع وقت با مشاور مشورت نمایید.

ناراحتی مداوم

همه افراد چه کودک و چه بزرگسال در بازه های مختلف زمانی از زندگی خود دچار ناراحتی می شوند و حتی ممکن است چند روز حوصله پرداختن به کارهای همیشگی خود را نداشته باشند، ولی این موضوع نباید با ناراحتی و غمگین بودن طولانی مدت اشتباه گرفته شود، مگر کودک شما چه دغدغه ای در زندگی دارد که برای مدتی طولانی سوگوار آن باشد. پس بهتر است ابتدا مشکل را ریشه یابی کنید شاید علت این رفتار به راحتی با حمایت شما قابل برطرف شدن باشد.

افت تحصیلی

خیلی از نشانه هایی که تا ماه ها ممکن است از توجه والدین دور بماند، افت تحصیلی کودکان است. برخی از فرزندان ما در مواجه شدن با اختلال افسردگی نسبت به درس و تحصیل بی اهمیت می شوند و در نتیجه دچار افت در این زمینه خواهند شد. بنابراین زمانی که از افت تحصیلی بی دلیل فرزند خود آگاه می شوید بهتر است به موضوع افسردگی در کودکان نیز توجه داشته باشید و تا پیدا کردن علت اصلی این مشکل نسبت به آن بی توجه نباشید.

دور شدن از دوستان

اگر کودک شما روز به روز از گذراندن وقت با دوستانش خودداری می کند و یا از دوستان بسیار صمیمی خود دور شده و نسبت به آن ها بی اهمیت و بی احساس می شود، بهتر است به این رفتار فرزندتان توجه و شک کنید زیرا یکی از نشانه های افسردگی در کودکان انزوا و دور شدن از جمع های دوستانه می باشد.

بی انگیزه شدن

برخی از کودکان قبل از اینکه به افسردگی دچار شوند همیشه از آرزوها و اهداف خود برای آینده صحبت می کردند و در تلاش و تکاپو برای پیشرفت بودند ولی با بروز افسردگی انگیزه خود را از دست داده و دیگر خبر و نشانه ای از آن کودک هدفمند وجود ندارد.

ترس، اضطراب و گریه بی دلیل

یکی از نشانه های شایع افسردگی در کودکان گریه های بی دلیل و شدید آن ها می باشد. در چنین مواقعی والدین آن ها از چنین رفتار و حالتی متعجب می شوند زیرا در آن لحظه هیچ اتفاقی نیفتاده که موجب گریه کودک شود در حالی که گریه آن ها ناشی از هجوم افکار مزاحم به ذهنشان می باشد. در کنار این نشانه، ترس و اضطراب برای اتفاقات خیالی و به دور از واقعیت یکی دیگر از نشانه های افسردگی کودکان می باشد.

اختلالات الگوی خواب و غذا

یکی دیگر از نشانه های افسردگی در کودکان به هم خوردن نظم الگوی خواب و برنامه غذایی آن ها می باشد. برخی از کودکان با ایجاد افسردگی به شدت می خوابند و برخی کاملا برعکس هستند و دچار کم خوابی خواهند شد. درمورد الگوی غذایی نیز چنین بی نظمی وجود دارد و اشتهای کودکانی که دچار افسردگی می شوند ممکن است خیلی زیاد و یا خیلی کم شود. بنابراین توجه به الگوی خواب و غذا خوردن کودکان می تواند در تشخیص به موقع بیماری و موثر بودن درمان کمک کند.

سردردهای درمان ناپذیر

مشکلی که برخی از کودکانی که دچار افسردگی هستند با آن مواجه می شوند، سردرد بی دلیلی است که نسبت به درمان نیز مقاوم هستند. این کودکان بیماری خاصی برای وجود چنین سردردی که به طور مکرر بروز می کند را ندارند و از این موضوع رنج می برند که چرا این مشکل درمان پذیر نیست.

زود رنجی

افزایش حساسیت، کاهش آستانه تحمل و زود رنجی یکی از نشانه های مهم افسردگی در کودکان می باشد. برخی از کودکان مقصود تمامی حرف ها و رفتارهای دیگران را به خود نسبت می دهند در حالی که تصورشان به دور از واقعیت می باشد و به همین دلیل دچار زود رنجی خواهند شد. والدینی که شاهد تغییر رفتار فرزندان خود هستند باید در اسرع وقت نسبت به شناسایی دلیل تغییر رفتار و سپس مراجعه به مشاور اقدام نمایند.

تمایل به خودکشی

نشانه ای که شایع نیست ولی در برخی از کودکان مشاهده می شود تمایل، تفکر و صحبت کردن درمورد پایان زندگی، مرگ و خودکشی می باشد. افسردگی در کودکان ممکن است باعث شود که برخی از آن ها به خود کشی فکر کنند و برخی نسبت به انجام آن نیز اقدام نمایند. لازم به ذکر است که والدین نباید چنین موضوعی را به دور از تصور در نظر بگیرند زیرا کم نیستند تعداد کودکانی که نسبت به خودکشی اقدام کرده، برخی موفق می شوند و برخی نه.

اقدامات پر خطر

کشیدن سیگار، مصرف الکل و یا امتحان کردن مواد مخدر از جمله اقدامات پر خطر کودکانی است که دچار افسردگی می شوند. این نشانه در کودکان بالای 12 سالی مشاهده می شود که به واسطه ارتباط با دوستان ناسالم و یا والدین معتاد خود با چنین مواردی آشنا می شوند.

عدم تمرکز و منفی نگری

اگر به کودکانی که افسرده هستند توجه کنید مشکل عدم تمرکز را به راحتی در رفتار و کارهایشان تشخیص می دهید. برخی از والدین این کودکان با دیدن رفتارهای آنان صفاتی هچون گیجی و حواس پرتی را به آن ها نسبت می دهند و هیچگاه ذهنشان به سمت افسردگی در کودکان سوق پیدا نمی کند. لازم به ذکر است که منفی نگری در کودکان افسرده نیز مشاهده می شود به نحوی که آن ها زندگی را پوچ دانسته و فقط به جوانب منفی آن فکر می کنند.

راه های تشخیص افسردگی در کودکان

برای تشخیص اختلال افسردگی کودکان باید به نشانه های رفتاری، احساسی و خلق و خوی آنان توجه کرد. والدین باید از بی اهمیت بودن نسبت به نشانه ها و تغیرات رفتاری کودکان خودداری کنند و به بهانه رفتارهای کودکانه به سادگی از کنار این مشکل عبور نکنند.اگر نشانه های گفته شده در همین مقاله در کودکی مشاهده گردد که بیش از 2 هفته ادامه دار می شود، بررسی و ریشه یابی ضروری خواهد بود.

در این مواقع والدین چنین کودکانی باید با صحبت های بدون خشونت، توهین، تحقیر و تهدید از کودک بخواهند که مشکلات خود را به آن ها توضیح دهد. ممکن است نشانه های تغییر رفتار برخی از کودکان ناشی از مشکلات جسمی، عدم پیشرفت یا افت تحصیلی و اختلاف با دوستان و هم کلاسی های آنان باشد که بنا به دلایل مختلف تمایلی به بازگو کردن آن ها نداشته اند.

اگر بعد از صحبت با کودکان علت خاصی را برای تغییر رفتار، احساس و حالت روحی کودک خود شناسایی نکردید، باید در اسرع وقت برای پیگیری بیشتر و تخصصی به مشاور مراجعه نمایید. لازم به ذکر است که نباید کودک خود را از جلسات مشاوره ای و یا اختلال افسردگی بترسانید زیرا با این کار مقاومت ذهنی برای او ایجاد می کنید، درست است که افسردگی در کودکان اختلالی جدی است که می تواند عوارض گوناگون به همراه داشته باشد ولی خوشبختانه قابل کنترل و درمان نیز می باشد.

درمان افسردگی در کودکان

همانند دیگر اختلالات روحی و روانی در میان بزرگسالان و کودکان، افسردگی نیز دارای دو راه درمان اصلی می باشد که در ادامه مطلب به آن ها اشاره می کنیم:

روان درمانی

اصلی ترین روش درمان اختلال افسردگی در کودکان تشکیل جلسات مشاوره ای مختلفی می باشد که نوع آن ها را مشاور تشخیص می دهد. طی این روش درمانی ممکن است از والدین نیز درخواست شود که در جلسات مشاوره ای همراه با کودک خود شرکت کننده و یا اینکه جلسات جداگانه برای والدین تشکیل شود.

درمان دارویی

برخی از کودکان در کنار روان درمانی نیاز به تجویز دارو نیز دارند و بدون مصرف داروهای تخصصی روند درمان آن ها به خوبی پیش نمی رود. لازم به ذکر است که باید از مصرف خودسرانه داروهای روانپزشکی خودداری کرده و بدون اطلاع پزشک دُز و یا مدت زمان مصرف داروهای کودکان خود را نباید تغییر دهید. بدون شک دارو درمانی بدون روان درمانی نتیجه مطلوبی نخواهد داشت، بنابراین جلسات مشاوره ای را به بهانه های مختلف متوقف نکنید.

بهتر است بدانیم که برای درمان اختلال افسردگی در کودکان علاوه بر روش های اصلی که توضیح دادیم، مورادی نیز به عنوان روش های مکمل و کمکی وجود دارند که رعایت کردن آن ها بسیار مهم می باشد. از چنین عواملی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حمایت والدین و اعضای خانواده
• کمک دوستان، معلمان و مربیان
• فراهم کردن امکانات رفاهی زندگی
• توجه بیشتر والدین به کودکان و بهبود روابط عاطفی

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی موضوع مهم افسردگی در کودکان پرداختیم که آگاهی و اطلاع رسانی درمورد آن بسیار کم می باشد. همچنین تعدادی از مهم ترین نشانه های بروز این اختلال، علل ایجاد آن و راه های تشخیص و درمان افسردگی کودکان را توضیح دادیم. با توجه به اهمیت اختلال روحی و روانی افسردگی، تاثیرات و عوارض آن برای دوره های سنی نوجوانی و بزرگسالی، چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.