راه های جلوگیری از بارداری بعد از رابطه

یکی از نگرانی هایی که افراد درمورد روابط جنسی خود دارند، میزان احتمال بارداری است. هر زن و شوهری با توجه به شرایطی که دارند برای زمان فرزند آوری برنامه ریزی می کنند و به دنبال روشی هستند که آن ها را به زمانی که برای بچه دار شدن مشخص می کنند نزدیکتر کند. امروزه روش های متفاوتی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد که در تمامی روش ها خطا هم رخ می دهد ولی احتمال رخ دادن خطا برای هر روش متفاوت است. انتخاب یکی از این روش ها برای هر زوج با در نظر گرفتن عوامل گوناگونی انجام می پذیرد. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی روش های جلوگیری از بارداری بپردازیم پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای مشاوره در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

بهترین روش جلوگیری از بارداری برای زوج های جوان

همانطور که گفتیم یکی از نگرانی های زوجین در مورد روابط جنسی، میزان احتمال بارداری است. این نگرانی برای زوج های جوان با توجه به بی تجربه بودن آن ها بیشتر است. قبل از ازدواج کلاس هایی از طرف وزارت بهداشت برای آشنایی با این روابط، روش های جلوگیری از بارداری، حاملگی و… برگزار می شود ولی ممکن است زن و شوهر بعد از ازدواج دچار سردرگمی شده و نتوانند روش جلوگیری مناسب با توجه به شرایطی که دارند را انتخاب کنند. بعضی از زوجین جوان به واسطه باور ها و اطلاعات غلطی که دریافت می کنند با روش های اشتباه اقدام به پیشگیری از بارداری می کنند و متاسفانه در زمانی که پیش بینی نمی کنند، خانم باردار می شود. شرایطی که در ادامه مطلب توضیح می دهیم می توانند به تصمیم گیری درست زوجین برای انتخاب روش جلوگیری از بارداری کمک کنند:

• تصمیم برای زمان فرزند آوری بلند مدت یا کوتاه مدت
• سن مخصوصا برای خانم ها
• سلامت جسمی هر دو نفر
• میزان راحتی هر یک از زوجین با روش انتخابی
• بررسی میزان کارایی و درصد خطای روش جلوگیری
• در نظر گرفتن مدت زمان کارایی روش انتخابی با زمان برنامه ریزی شده برای فرزند آوری

انواع مختلفی از روش های جلوگیری از بارداری وجود که در ادامه مطلب به بررسی آن ها می پردازیم:

روش طبیعی

قدیمی ترین روشی که برای جلوگیری از بارداری استفاده می شود، جلوگیری طبیعی است. در این روش بدون استفاده از هیچگونه ابزار فیزیکی و داروی هورمونی می توان از بارداری جلوگیری کرد. روش عقب نشینی یا منقطع یکی از انواع روش های جلوگیری از بارداری طبیعی می باشد.

روش موقت غیر هورمونی

در این روش میتوان از انواع مختلف وسایل فیزیکی که هیچگونه دارو و هورمونی ندارند برای جلوگیری استفاده کرد. در ادامه مطلب به برخی از این عوامل فیزیکی اشاره می کنیم:

کاندوم مردانه

استفاده از کاندوم مردانه یکی از امن ترین و بهترین روش های جلوگیری از بارداری است که تنها راه جلوگیری از بیماری های مقاربتی هم می باشد. استفاده از کاندوم از ورود اسپرم به واژن جلوگیری می کند و حاوی هیچگونه اسپرم کشی نیست. کاندوم علاوه بر امن بودن، یک روش مقرون به صرفه و در دسترس است.

کاندوم زنانه یا فمیدوم

درصد خطای کاندوم زنانه از نوع مردانه آن بیشتر، قرار دادن آن در واژن به نسبت سخت و میزان دسترسی به آن کمتر است.
لازم به ذکر است استفاده با هم از دو کاندوم مردانه درصد پیشگیری را بالا نمی برد، همچنین استفاده از کاندوم مردانه و زنانه به صورت هم زمان احتمال پارگی کاندوم ها را بیشتر کرده و نه تنها احتمال پیشگیری را بیشتر نمی کند بلکه احتمال بارداری افزایش می یابد.

اسفنج

وسلیه ای از جنس اسفنج پلی اورتان به شکل بالشتک گرد که یک طرف آن فرو رفته و گود است که از همین سمت وارد واژن شده، تا انتهای آن پیش می رود و بر روی دهانه رحم قرار می گیرد و مانع ورود اسپرم به رحم می شود. در سمت دیگر اسفنج یک حلقه برای بیرون کشیدن اسفنج از واژن قرار دارد. در این روش جلوگیری از بارداری باید همراه با اسفنج، اسپرم کش هم استفاده شود. اسفنج می تواند تا ۲۴ ساعت در دهانه رحم قرار بگیرد. ۶ ساعت بعد از انجام رابطه، اسفنج باید از واژن خارج شود، بنابراین با در نظر گرفتن بازه ۲۴ ساعته استفاده از اسفنج می توانید از چند ساعت قبل از رابطه آن را بر روی دهانه رحم قرار دهید. این روش برای خانم هایی که قبلا بارداری داشته اند مناسب نیست چون احتمال خطا را بیشتر می کند.

دیافراگم

وسیله ای گود شبیه به فنجان یا کاسه کوچک از جنس لاتکس یا سیلیکون که در انتهای واژن و بر روی دهانه رحم قرار می گیرد. همراه با دیافراگم، اسپرم کش هم باید استفاده شود. این وسیله مانع از ورود اسپرم به رحم می شود. دیافراگم را ۶ ساعت بعد از نزدیکی باید از واژن خارج کرد.

کلاهک دهانه رحم

این وسیله بسیار شبیه به دیافراگم است با این تفاوت که سایز کوچکتری دارد بنابراین استفاده از آن می تواند راحت باشد. کلاهک قبل از رابطه در انتهای واژن و بر روی دهانه رحم قرار گرفته و مانع از ورود اسپرم به رحم می شود. همراه با کلاهک باید اسپرم کش استفاده شود و تا ۶ ساعت بعد از برقراری رابطه از واژن خارج نگردد.

روش موقت هورمونی

در این روش جلوگیری از بارداری از وسایل فیزیکی حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون، قرص و آمپول حاوی این هورمون ها استفاده می شود. در ادامه مطلب به برخی از این موارد اشاره می کنیم:

قرص های جلوگیری از بارداری

این قرص ها حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون با هم هستند. مکانسیم عمل این قرص ها برای جلوگیری از تخمک گذاری است. احتمال خطا در این روش جلوگیری از بارداری در صورتی که درست مصرف شوند و تداخل دارویی نداشته باشند بسیار کم است. این قرص ها شامل دو نوع ۲۸ عددی و ۲۱ عددی هستند. در نوع اول ۲۱ قرص حاوی هورمون وجود دارد ک مصرف آن ها از روز اول پریود آغاز می شود، بلافاصله بعد از اتمام قرص های حاوی هورمون، ۷ عدد قرص بدون هورمون مصرف می شود و بعد از اتمام ۲۸ عدد قرص، مصرف بسته بعدی آغاز می شود. برای قرص های ۲۱ عددی که ال دی و اچ دی راج ترین آن ها هستند، مصرف قرص از روز اول پریود آغاز شده و بعد از اتمام قرص ها وقفه ۱ هفته ای برای رخ دادن قاعدگی نیاز است که مصرف بسته بعدی آغاز شود.

تزریق آمپول

این آمپول ها فقط حاوی هورمون پروژسترون هستند. میزان اثر گذاری آن ها به مدت ۱۲ تا ۱۴ هفته است و توصیه می شود برای اطمینان بیشتر هر ۱۲ هفته یکبار( فواصل ۳ ماهه) تزریق تمدید شود. مکانیسم عمل آن ها به صورت جلوگیری از تخمک گذاری و همچنین افزایش میزان ترشحات دهانه رحم برای ایجاد مشکل در حرکت اسپرم به سمت رحم است. تزریق در یکی از ۵ روز اول پریود انجام می شود و بهتر است تا یک هفته بعد از تزریق این آمپول ها در هنگام رابطه جنسی از کاندوم هم استفاده شود.

قرص اضطراری یا اورژانسی

این قرص حاوی هورمون پروژسترون است و از عمل تخمک گذاری جلوگیری می کند. تا ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی محافظت نشده می توان از این قرص ها استفاده کرد ولی هر چه فاصله زمانی رابطه تا مصرف قرص کمتر باشد میزان اثر قرص هم بیشتر است.

ایمپلنت

میله ای کوچک( حدود ۴ سانتی متر)، ظریف و انعطاف پذیر، حاوی هورمون پروژستین که توسط پزشک در زیر پوست بازو قرار می گیرد. مکانسیم عمل آن از طریق جلوگیری از تخمک گذاری و افزایش مخاط دهانه رحم برای کند شدن حرکت اسپرم است. بازه زمانی که یک ایمپلنت می تواند سبب جلوگیری از بارداری شود ۳ سال است ولی می توان زودتر از ۳ سال هر موقع که دلخواه زوجین باشد از بدن فرد خارج شود.

دستگاه IUD

وسیله ای کوچک، ظریف و T شکل که توسط پزشک طی روز های پریود در بالای حفره رحم قرار میگیرد. دو نوع IUD هورمونی و مسی وجود دارد. در نوع هورمونی، پروژستین ترشح شده باعث ایجاد یک لایه مخاط ضخیم در دهانه رحم می شود که از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می کند. در نوع مسی، با آزاد سازی یون مس از لقاح اسپرم و تخمک جلوگیری می شود. تا یک هفته بعد از نصب IUD بهتر است از کاندوم هم در هنگام رابطه جنسی استفاده شود.

حلقه واژن

حلقه هایی از جنس پلاستیک انعطاف پذیر که حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون هستند. حلقه در انتهای واژن بر روی دهانه رحم قرار گرفته و مانع از عمل تخمک گذاری می شوند، همچنین با افزایش ترشحات رحم باعث کند شدن حرکت اسپرم می گردند. استفاده از این حلقه ها هم باید بعد از ۳ هفته متوالی ۱ هفته وقفه برای رخ دادن قاعدگی داشته باشند و بعد مجدد استفاده شوند.

چسب ضد بارداری

این نوع چسب حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون است که بر روی پوست شکم، بازو یا باسن قرار می گیرد. بعد از ۳ هفته استفاده از چسب باید یک هفته وقفه برای رخ دادن قاعدگی انجام شود و بعد دوباره استفاده از چسب آغاز شود. در هر هفته یک چسب استفاده می شود و نیاز به تعداد بیشتر نیست. مکانسیم عمل این روش جلوگیری از بارداری به صورت جلوگیری از تخمک گذاری و افزایش میزان مخاط دهانه رحم برای کند شدن حرکت اسپرم است.

روش دائمی پیشگیری

این روش برای زنان و مردان قابل انجام است. در زنان لوله های رحمی و در مردان لوله هایی که هنگام انزال اسپرم را خارج می کنند، مسدود می شوند.
همانطور که گفتیم انتخاب روش جلوگیری از بارداری به شرایط زوجین بستگی دارد، که در این مورد می تواند با پزشک متخصص مشورت کرده و بدون شک یک روش جلوگیری از بارداری مناسب را انتخاب کنند.

برای جلوگیری از بارداری چه بخوریم

برخی از خانم ها ترجیح می دهند با روش های گیاهی و مواد خوراکی بارداری خود را کنترل کنند. باید بگوییم استفاده از دمنوش های گیاهی و مواد خوراکی نیازمند مشورت با پزشک و بررسی شرایط جسمی و بیماری های زمینه ای فرد است و همچنین مانند دیگر روش های جلوگیری از بارداری، این روش هم کاملا ایمن نیست. بنابراین بدون مشورت با پزشک اقدام به جلوگیری نکنید. در ادامه مطلب به برخی از دمنوش های گیاهی و مواد خوراکی مفید در این زمینه اشاره می کنیم:

• دمنوش پونه
• کوهوش آبی و سیاه
• دارچین و زنجبیل
• جعفری
• چریش
• گندم سیاه
• پوست ریشه گیاه پنبه
• برگ خشک شده فلفل
• ریشه گیاه دانه سنگ
• گلپر
• میوه انجیر خشک
• پاپایا
• دانه وحشی هویج
• زرد آلوی خشک
• باقالا
• سیر
• برگ خشک شده خیار

روش طبیعی جلوگیری از بارداری

همانطور که گفتیم این روش انواع مختلفی دارد که بدون استفاده از وسایل فیزیکی و دارو های هورمونی انجام می شوند. مانند دیگر روش های پیشگیری از بارداری، در این روش هم احتمال خطا وجود دارد. در ادامه مطلب به بررسی برخی از روش های طبیعی پیشگیری از بارداری می پردازیم:

عقب نشینی یا بیرون کشیدن

در این روش که منقطع هم نامیده می شود مرد قبل از اینکه به انزال برسد آلت تناسلی خود را از واژن زن خارج می کند و مایع منی را خارج از بدن زن تخلیه می کند. بر خلاف تصور خیلی از افراد احتمال خطا در این روش هم وجود دارد زیرا ممکن است در پیشاب( مایعی که ابتدای رابطه از آلت مرد خارج می شود) تعدادی اسپرم وجود داشته باشد یا اینکه قبل از خارج کردن آلت مقداری مایع منی به داخل واژن زن تخلیه شود.

زمان تخمک گذاری با توجه به سیکل قاعدگی

در محدوده زمان تخمک گذاری احتمال بارداری به بیشترین حد خود می رسد بنابراین عدم برقراری رابطه در این زمان می تواند راهی برای پیشگیری از بارداری باشد. زمان تخمک گذاری خانم ها با یکدیگر متفاوت است به همین دلیل به طور دقیق نمی توان یک روند معین را به همه معرفی کرد و گفت که این روش برای جلوگیری از بارداری مناسب است یا نه. اسپرم 5_3 روز بعد از رابطه جنسی می تواند در لوله های رحمی زن زنده بماند. از طرفی تخمک تا ۱ روز بعد از تخمک گذاری امکان زنده بودن دارد، بنابراین از ۳ روز قبل تا ۱ روز بعد از تخمک گذاری، انجام رابطه جنسی با انزال در واژن زن، احتمال حاملگی را بالا می برد. در این روش خانم باید بتواند روز دقیق تخمک گذاری خود را به دست آورد. سیکل قاعدگی از اولین روز پریود آغاز می شود یعنی اولین روز پریود، روز اول چرخه قاعدگی است. تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از شروع سیکل قاعدگی بعدی انجام می شود. زنانی که سیکل قاعدگی منظم ۲۸ روزه دارند( یعنی از اولین روز پریود این ماه تا اولین روز پریود ماه بعد ۲۸ روز است)، روز ۱۴ سیکل آن ها روز تخمک گذاری است، ولی در زنانی که سیکل قاعدگی کوتاه تر یا بلند تر از ۲۸ روز دارند باید ۱۴ روز قبل از شروع سیکل بعدی خود را روز تخمک گذاری در نظر بگیرند مثلا خانمی که سیکل ۳۵ روزه دارد ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی بعدی آن روز ۲۱ می باشد( ۳۵ منهای ۱۴). حال روز تخمک گذاری زنانی که سیکل نامنظم دارند چگونه محاسبه می شود؟ این افراد باید چند مدت سیکل قاعدگی خود را یادداشت کنند و سپس ۱۷ را از کوتاهترین سیکل و ۱۱ را از بلندترین سیکل خود کم کنند، در بازه زمانی بین این دو عدد به دست آمده که روز های سیکل قاعدگی را مشخص می کنند شانس بارداری به بیشترین حد خود می رسد بنابراین در این بازه زمانی بهتر است رابطه زناشویی برقرار نشود.

زمان تخمک گذاری با توجه ترشحات واژن یا مخاط رحم

بعد از اتمام خونریزی قاعدگی رحم تا چند روز ترشح ندارد، سپس ترشحاتی رقیق و شفاف به وجود می آید که رفته به رفته با نزدیک شدن به روز تخمک گذاری بعدی و بالا رفتن سطح هورمون های جنسی غلظت ترشحات واژن هم بیشتر می شود. بهتر است از زمانی که غلظت ترشح واژن زیاد شده و دیگر شفاف نیست تا ۳ روز بعد از تخمک گذاری هم رابطه جنسی انجام نشود زیرا احتمال بارداری زیاد است. این روش هم درصد خطای بالایی دارد چون نمی توان به طور دقیق بررسی کرد که چه موقع غلظت ترشحات واژن به بیشترین حد رسیده است.

زمان تخمک گذاری با توجه به دمای بدن

در روز تخمک گذاری دمای بدن زن حدود نیم درجه افزایش می یابد. یکی از روش های جلوگیری از بارداری به صورت طبیعی این است که هر روز صبح به هنگام بیدار شدن از خواب و قبل از انجام هر کار دیگری حتی خارج شدن از رختخواب دمای بدن خود را بسنجد، هر روزی که دما افزایش پیدا کند به احتمال زیاد روز تخمک گذاری است. این روش هم از اعتبار بالایی برخوردار نیست زیرا نمی توان با بررسی یک ماهه دمای بدن روز تخمک گذاری را مشخص کرد.
لازم به ذکر است تعیین روز تخمک گذاری با روش سنجش غلظت ترشحات واژن و دمای بدن برای خانم هایی استفاده می شود که قاعدگی نامنظم دارند.

زمان تخمک گذاری با استفاده از کیت تخمک گذاری

هورمون LH به صورت طبیعی به مقدار کم در ادرار وجود دارد ولی با نزدیک شدن به روز تخمک گذاری میزان آن بالا می رود. از زمانی که کیت مثبت می شود حدود 36_12 ساعت بعد تخمک گذاری رخ می دهد. در زنانی که سیکل قاعدگی منظم دارند از روز ۱۱ سیکل می توان از کیت استفاده کرد. ولی در خانم های با قاعدگی نامنظم بعد از اتمام پریود پیشنهاد می شود هر روز از کیت استفاده کنند.

شیردهی

در ۱۰ هفته اول بعد از زایمان که هنوز سیکل های قاعدگی مجددا شروع نشده در صورتی که نوزاد فقط از شیر مادر تغذیه کند یعنی مادر در طول شبانه روز چندین مرتبه به فرزند خود شیر بدهد، احتمال حاملگی بعد از رابطه محافظت نشده بسیار کم است. برای خانم هایی که بعد از هفته دهم هنوز هم پریود نشده اند تا ۶ ماه بعد از زایمان این احتمال ادامه دار خواهد بود. البته چون احتمال خطا وجود دارد توصیه می شود در این بازه زمانی هم از دیگر روش های جلوگیری از بارداری مثل کاندوم استفاده شود.

جلوگیری از بارداری به روش سنتی

در روش های سنتی علاوه بر خوردن دمنوش های گیاهی، استفاده از برخی مواد طبیعی به عنوان وسایل فیزیکی جلوگیری از بارداری هم استفاده می شود. در ادامه مطلب به بررسی مواردی که در روش سنتی باعث جلوگیری از بارداری می شوند می پردازیم:

• مالیدن روغن کنجد، قطران، سداب، حنا و گشنیز آسیاب شده بر روی آلت تناسلی مرد قبل از شروع رابطه به عنوان اسپرم کش استفاده می شود.
• پیچیدن پارچه نازک یا کیسه صفراوی گاو بر روی آلت تناسلی مرد جایگزینی برای کاندوم است.
• دمنوش ها و میوه هایی که در قسمت قبل توضیح دادیم به عنوان قرص های ضد بارداری در روش سنتی جلوگیری از بارداری استفاده می شوند.
• شکوفه و تخم کرنب، برگ غرب، برگ سیلاب، سفیداب، نعنا، پرده سفید داخل انار کوبیده شده به همراه یمانی، زرنیج سرخ کوبیده شده با آب در روش سنتی مشابه حلقه واژن عمل می کنند.
• قرار دادن مازو در انتهای واژن نوعی کاندوم زنانه محسوب می شود.

موارد نام برده شده به عنوان روش سنتی جلوگیری از بارداری هم مانند روش های دیگر احتمال خطا دارند و باید با احتیاط تحت نظر پزشکی که در این زمینه تخصص دارد استفاده شوند.

خلاصه مطلب

در این مقاله به توضیح انواع روش جلو گیری از بارداری پرداختیم و مکانسیم عمل هر کدام از روش ها را بررسی کردیم. همانطور که گفتیم انتخاب روش پیشگیری از بارداری متناسب با شرایط زوجین می باشد، پس با توصیه دیگران روش پیشگیری را انتخاب نکنید بلکه با در نظر گرفتن شرایط خود و مشورت با پزشک متخصص بهترین روش را انتخاب کنید. چنانچه نیاز به مشاوره در این زمینه متناسب با اهداف فرزند آوری و شرایط خود دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.