انواع وابستگی از نظر روانشناسی و راه های رهایی از آن ها

وابستگی موضوعی است که اغلب اوقات به خصوص در روابط عاطفی و عاشقانه مشکلات جدی ایجاد می کند، متاسفانه در برخی از موارد افراد وابسته برای اینکه خود را از چنین لفظی دور کنند رفتارها و کارهایشان را به معانی دیگر به جز انواع وابستگی تعبیر می کنند.

بهتر است بدانیم وابستگی تا حدی می تواند مفید باشد و سبب ایجاد صمیمیت گردد ولی اگر شدت پیدا کند تمام جوانب زندگی افراد را تحت تاثیر قرار داده و عوارض جدی به همراه خواهد داشت.

به دلیل اهمیت تاثیرات وابستگی بر زندگی، ما قصد داریم در این مقاله به بررسی موضوع مهم انواع وابستگی بپردازیم، برخی از علل وابسته شدن افراد را بیان کرده و همچنین راه هایی را برای درمان این مشکل توضیح دهیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای دریافت توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

وابستگی چیست؟

در ابتدای مطلب بهتر است با مفهوم کلی وابستگی بیشتر آشنا شویم، در حوزه روانشناسی انواع وابستگی را می توان به متکی و نیازمند بودن یک فرد به فردی خاص و یا اشیاء و وسایل تعبیر کرد. یعنی فرد وابسته با توجه به مشکل ریشه ای که دارد نه تنها به یکی از اطرافیان خود وابسته می شود بلکه امکان دارد به یکسری از وسایل نیز متکی شده و خود را نیازمند وجود آن ها بداند.

بهتر است بدانیم وابستگی سبب می شود افراد بیشتر از قبل اعتماد به نفس خود را از دست بدهند و تصور کنند که اگر شخص یا وسیله خاص در زندگی آن ها وجود نداشته باشد، فرد مورد نظر در امورات زندگی به آنان کمک نکند هیچگاه نمی توانند به زندگی عادی و روزمره خود ادامه دهند.

بنابراین ما در این مقاله انواع وابستگی را مورد بررسی قرار می دهیم که بر ذهنیت انسان ها تاثیر می گذارند و هیچگونه وابستگی جسمی را ایجاد نمی کنند. اگر به بیانی ساده تر توضیح دهیم یعنی اینکه ممکن است برخی از افراد به طور جدی و به دلیل نیازهای جسمی به دیگران یا اشیاء وابسته باشند و بدون آن ها توانایی سپری کردن زندگی را نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر فقط به واسطه مشکلات ریشه ای که بر ذهن و روح آنان تاثیر گذاشته به دیگران و یا وسایل وابسته می شوند.

همانطور که گفتیم یکی از مهم ترین انواع وابستگی در روابط عاطفی و عاشقانه نمایان می شود، به این ترتیب که افراد تصور می کنند وابسته شدن آن ها به فرد مورد علاقه، عشق می باشد، در حالی که این تصور کاملا اشتباه است. عشق فرد را مطیع و فرمان بَر فرد مقابل نخواهد کرد بلکه زندگی را در کنار معشوق لذت بخش کرده و هر دو نفر را به تکامل می رساند نه اینکه وابستگی ایجاد کند.

بنابراین بهتر است در روابط عاشقانه خود به این موضوع توجه داشته باشید که آیا به فرد مقابل وابستگی افراطی دارید یا اینکه عاشق او بوده و در زندگی با معشوق به تکامل می رسید.

بهتر است بدانیم انواع وابستگی بدون دلیل ایجاد نمی شوند، شاید در نگاه اول از نظر خود افراد وابسته و یا اطرافیان آن ها دلیلی برای ایجاد این بیماری وجود نداشته باشد ولی قطعا طی بررسی های تخصصی توسط مشاور علل ریشه ای برای ایجاد انواع وابستگی شناسایی خواهند شد، به همین علت در ادامه مطلب به برخی از علل ایجاد وابستگی اشاره می کنیم:

تربیت غیر اصولی

به احتمال بسیار زیاد همه ما تا به حال نوجوان و یا فرد جوانی را دیده ایم که برخلاف تصور ما و سنی که دارد بیش از حد به والدین خود وابسته بوده، برای تمامی امور زندگی حتی کوچک ترین کارها و تصمیم گیری ها نیازمند نظرات والدین می باشد.

بدون شک این افراد مورد تربیت ناصحیح و غیر اصولی قرار گرفته اند، والدین چنین فرزندانی از همان ابتدای کودکی آنان را به خود وابسته کرده و اجازه کسب تجربیات جدید را به تنهایی به آنان نداده اند. بهتر است بدانیم همین موضوع هم می تواند ناشی از مشکلات جدی در زندگی والدین باشد مانند اختلال وسواس فکری، انواع فوبیا، اختلالات فکری و ذهنی مختلف و…

عدم اعتماد به نفس

لازم به ذکر است اعتماد به نفس موردی می باشد که تقویت آن موجب پیشرفت در تمامی امورات زندگی شده و کمبود آن موجب سرخوردگی، افت و ایجاد مشکلات جدی خواهد شد. همه ما برای کسب موفقیت و رسیدن به زندگی ایده آل باید اعتماد به نفس را در خود تقویت کنیم. متاسفانه یکی از عوامل تاثیر گذار در شکل گیری انواع وابستگی، عدم و یا کمبود اعتماد به نفس در افراد وابسته می باشد.

شکست عشقی

برخی از افرادی که رابطه عاطفی آن ها به پایان می رسد و دچار شکست عشقی می شوند در ذهن خود تصور می کنند حتما مشکلی از جانب آن ها وجود داشته که رابطه به اتمام رسیده است. این افراد اگر دوباره وارد رابطه ای جدید شوند برای نگه داشتن فرد مورد نظر در کنار خود دست به انجام هر کاری می زنند، مطیع و فرمان بَر شده و به طور کلی به معشوق خود وابسته می شوند. این افراد قطعا از اعتماد به نفس کمی برخوردار هستند زیرا تصور می کنند بدون فرد مورد علاقه زندگی سخت شده و حتی غیر ممکن می شود.

مقایسه شدن با دیگران

اگر شخصی به طور مداوم با دیگران مقایسه شود، توانایی های فردی او نادیده گرفته شده و هیچگاه به آن ها توجه نگردد، او به تدریج اعتماد به نفس خود را از دست داده، استعدادهایی که دارد را فراموش می کند و تبدیل به فردی وابسته خواهد شد. زیرا به او تلقین شده که تو همانند دیگران نیستی، بنابراین باور می کند که توانایی انجام هیچ کاری را نداشته و باید نیازمند و متکی به دیگران باشد.

روابط اجتماعی ضعیف

درمورد تربیت اصولی کودکان به والدین توضیح داده می شود که چگونه کودک خود را وارد اجتماع کرده و به بهبود روابط اجتماعی او کمک کنید. متاسفانه کودکی که یاد نمی گیرد چطور با دیگران رو به رو شود روابط اجتماعی خوبی در آینده نخواهد داشت و برای مواجه شدن با افرادی که حتی آن ها را چندین مرتبه نیز ملاقات کرده با مشکل رو به رو شده و نیازمند والدین خود می باشد.

بی هدف بودن

یکی دیگر از دلایل ایجاد انواع وابستگی می تواند بی هدف بودن افراد باشد. زمانی که فردی برای خود در زندگی اهدافی را مشخص کند و تمام تلاش خود را برای رسیدن به آن ها به کار بگیرد، قطعا وابستگی برای او معنی نداشته و خود را نیازمند به دیگران نمی بیند.

انواع وابستگی در روانشناسی

با توجه به توضیحات گفته شده متوجه شدیم که وابستگی انواع مختلفی دارد که ممکن است فرد را به شخصی دیگر و یا حتی به وسایل و اشیاء نیازمند کند. برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب به چند مورد از مهم ترین و اصلی ترین انواع وابستگی اشاره می کنیم:

وابستگی عاطفی

نوعی از وابستگی که آگاهی عمومی درمورد آن بیشتر می باشد و اکثر افراد اطلاعاتی کم و بیش راجع به آن دارند، وابستگی عاطفی است. در وابستگی عاطفی یک فرد می تواند نیازمند و متکی به معشوق باشد یا یکی از اعضای خانواده و یا دوستان. این افراد خود را وابسته و نیازمند ابراز علاقه، توجه و محبت فرد مقابل می دانند.

زمانی که فرد مورد نظر به آن ها بی توجهی می کند از لحاظ روحی دچار تغییرات جدی می شوند، برای جلب توجه او دست به انجام هرکاری زده و برای کسب رضایت فرد مورد نظر مطیع و فرمان بَر او خواهند بود. همانطور که گفتیم برخی از افراد تصور می کنند چنین موضوعی همان عشق می باشد در حالی که این تصور اشتباه است.

وابستگی رفتاری

یکی دیگر از انواع وابستگی نوع رفتاری آن می باشد. در وابستگی رفتاری فرد توانایی انجام امورات روزمره زندگی خود مانند مواجه شدن با دیگران، صحبت کردن با افراد مختلف و رفع نیازهای خود را ندارند. این افراد آنقدر از اعتماد به نفس کمی برخوردار هستند که برای تامین نیازهای خود نمی توانند با دیگران صحبت کنند در نتیجه به فرد مورد نظر متکی خواهند شد.

وابستگی شغلی

در این مورد از انواع وابستگی فرد وابسته زندگی خود را متکی به شغلی می داند که در آن مشغول به فعالیت است. تصور می کند اگر آن شغل را نداشته باشد زندگی او نابود خواهد شد، توانایی آغاز شغل دیگری را ندارد و نمی تواند زندگی فعلی خود را که از آن راضی است با شغل دیگری حفظ کند.

وابستگی فکری

برخی دیگر از افراد از لحاظ فکری به دیگران وابسته می باشند، یعنی نمی توانند بدون هم فکری فرد مورد نظر برای ساده و کوچک ترین امور زندگی خود تصمیم گیری کنند. چنین بیمارانی تصور می کنند تصمیمات آنان هیچگاه درست و اصولی نیست و اگر به تنهایی و بدون هم فکری فرد مورد نظر برای کارهای خود تصمیم بگیرند قطعا نتیجه منفی حاصل خواهد شد.

وابستگی به والدین

شاید تا به حال فردی را دیده باشید که موقعیت های خوبی برای ازدواج دارد ولی نسبت به انتخاب همسر اقدام نمی کند و به صورت کاملا علنی وابستگی خود به والدین را به زبان می آورد. چنین افرادی تصور می کنند اگر از والدین خود دور شوند زندگی برایشان سخت می شود و از پس تعهدات زندگی مشترک بر نمی آیند.

وابستگی به وسایل

جمع آوری کلکسیون های قدیمی و ارزشمند را نباید با وابستگی به وسایل و اشیاء اشتباه گرفت، کسانی که به وسایل وابسته اند حتی بی ارزش ترین شیء مانند کیسه های پلاستیکی را نیز جمع آوری می کنند زیرا تصورشان این است که روزی به آن نیازمند خواهد شد. بهتر است بدانیم این افراد دچار اختلال احتکار می باشند و خطرات جدی آنان را تهدید می کند.

وابستگی به محیط

یکی دیگر از انواع وابستگی این است که برخی از افراد به محیطی خاص که اغلب محیط زندگی آنان می باشد وابسته هستند. چنین بیمارانی تصور می کنند در هیچ محیط دیگری به آرامش نمی رسند و توانایی زندگی کردن در جای دیگری را ندارد.

در ادامه مطلب ذکر این نکته ضروری است از نظر دیدگاه برخی از روانشناسان وابستگی را می توان در دو دسته سالم و ناسالم طبقه بندی کرد که به آن ها اشاره می کنیم:

• وابستگی سالم را نوعی از وابستگی تعریف می کنند که همه ما به آن نیاز داریم تا بتوانیم با دیگران ارتباط برقرار کرده، رابطه های احساسی، کاری، تحصیلی و… را ایجاد کنیم و برای تصمیم گیری های مهم زندگی با اطرافیان به مشورت بپردازیم. این مورد از انواع وابستگی جنبه منفی ندارد زیرا فرد اعتماد به نفس را حفظ کرده و خود را نیازمند به دیگران نمی داند بلکه برای بهبود کیفیت زندگی با دیگران به تعامل می پردازد.
• درمورد وابستگی ناسالم بهتر است بدانیم شامل مواردی می شود که در قسمت قبلی همین مقاله به آن ها اشاره کردیم و باعث نیازمند شدن و متکی بودن افراد به دیگران و یا محیط و وسایل می شوند.

حال سوال مهمی که پیش می آید این است که چگونه می توان افراد وابسته را شناسایی کرد؟ در واقع نشانه های انواع وابستگی چیست؟ بهتر است بدانیم درمان به موقع انواع وابستگی نیازمند شناسایی و تشخیص درست و به موقع است، تشخیص وابستگی نیز با آگاهی از نشانه ها انجام می شود. به همین علت در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین نشانه های وابستگی در افراد اشاره می کنیم:

• ترس از تنهایی و طَرد شدن
• عدم توانایی انجام امورات زندگی به تنهایی
• مطیع و فرمان بَر بودن نسبت به فردی خاص
• ایجاد اضطراب و استرس بیش از حد
• احساس پوچی و نیازمند بودن
• عدم برقراری ارتباط اجتماعی

راه های رهایی از انواع وابستگی

با توجه به توضیحات گفته شده متوحه شدیم که انواع وابستگی می توانند تمام جوانب زندگی افراد را تحت تاثیر قرار داده و عوارض جدی به همراه داشته باشند، از این رو درمان و مقابله با وابستگی های مختلف ضروری می باشد. بعد از اینکه نشانه های وابستگی را در رفتار خود و یا اطرافیان مشاهده کردید باید انجام موارد گفته شده در زیر را در اولویت برنامه های زندگی خود قرار دهید:

• مراجعه به مشاور، بررسی شرایط و آغاز درمان تخصصی
• درمان ترس های افراطی مانند ترس از تنهایی
• تقویت اعتماد به نفس و رسیدن به خودباوری
• تمرین انجام امورات زندگی به تنهایی
• غلبه بر ترس از شکست و آغاز مجدد
• درمان مشکلات ریشه ای مربوط به دوران کودکی
• صرف وقت برای انجام اموراتی که تصور می کنید توانایی انجام آن ها را ندارید
• مشخص کردن اهداف برای زندگی
• کسب تجربه های جدید در تمامی امور به خصوص کارهای مورد علاقه

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی موضوع مهم انواع وابستگی پرداختیم، تعدادی از دلایل و عوامل ایجاد کننده این مشکل را بیان کرده و راه های درمانی و مقابله با آن ها را نیز توضیح دادیم. با توجه به اهمیت درمان مشکلات حوزه روانشناسی و افزایش کیفیت زندگی بهتر است آگاهی خود را نسبت به این موضوع افزایش دهید. به همین منظور می توانید برای دریافت مشاوره تخصصی و توضیحات بیشتر با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.