تاثیر ژنتیک بر اعتیاد_ژنتیک چه تاثیری بر اعتیاد افراد دارد؟

یکی از سوالاتی که در زمینه اعتیاد اغلب بی جواب مانده یا اکثر افراد جواب قاطعی برای آن ندارد این است که تاثیر ژنتیک بر اعتیاد وجود دارد یا خیر. امروزه تحقیقات بسیار زیادی در همه زمینه ها برای ارتباط داشتن موضوعات مختلف با ژنتیک انجام می شود که نتیجه اکثر آن ها نشان از ارتباط مستقیم ژنتیک با به وجود آمدن مشکلات، بیماری ها و اختلالات مختلف دارند ولی گاهی اوقات نیز هیچ ارتباطی مشاهده نخواهد شد.

احتمالا شما نیز تا به حال شنیده اید هر فردی که با مشکلی جسمی یا روحی مواجه می شود بیان می کند که این مشکلات همه ژنتیکی هستند و از دست من کاری بر نمی آید، همانطور که گفتیم در بسیاری از موارد ارتباط مستقیم بین عامل ژنتیکی و بروز بیماری ها و مشکلات وجود دارد ولی راه هایی برای کاهش اثر و جلوگیری از انتقال مشکلات وراثتی نیز شناسایی شده و به کار گرفته می شوند.

اعتیاد نیز از این قضیه مستثنا نیست و تحقیقات متعددی برای نشان دادن ارتباط آن با عوامل ژنتیکی انجام شده، به همین علت ما در این مقاله به بررسی موضوع تاثیر ژنتیک بر اعتیاد می پردازیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

آیا اعتیاد ژنتیکی است؟

قبل از اینکه به توضیح ارتباط میان اعتیاد و ژنتیک بپردازیم، بهتر است کمی با علم ژنتیک و تاثیر بر ایجاد بیماری های مختلف بپردازیم. ژنتیک علم بررسی عامل ماده وراثت، تکثیر این ماده، ایجاد جهش و تغییر در آن می باشد. بهتر است بدانیم ژن ها عامل وراثت هستند و از تجمع ژن ها مولکولی به نام DNA تشکیل می شود، از کنار هم و در هم پیچیدن DNA نیز کروموزوم ساخته می شود که در نهایت در ساختار سلول ها قرار می گیرند، بنابراین کروموزوم حاوی بی نهایت ژن می باشد که ویژگی ها و صفات مختلف را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کند.

بنابراین بسیاری از صفات تحت کنترل وراثت و ژنتیک می باشند ولی به این معنا نیست که ایجاد صفات مثبت و حتی برخی از مشکلات و بیماری ها به طور کلی ژنتیکی و وراثتی هستند، بلکه علم ژنتیک با میزان و درصد احتمال بررسی می شود. یعنی در این علم شجره نامه زن و مرد برای یک مشکل خاص بررسی شده و با درصد احتمال داده می شود که چند درصد احتمال به ارث رسیدن صفات مثبتی مانند رنگ چشم و یا بیماری ها به فرزندان زن و مردِ مورد بررسی وجود دارد.

بهتر است بدانیم شرایط محیطی نیز در کنار ژنتیک و عامل وراثت بر به ارث رسیدن صفات، مشکلات و بیماری ها تاثیر دارند و این مصداق همین موضوع است که احتمال 100 درصدی برای تاثیر وراثت وجود ندارد، بلکه در بسیاری از موارد می توان با تغییر سبک زندگی و به کارگیری روش های مقابله و پیشگیری از بروز مشکلاتی که زمینه ژنتیکی دارند جلوگیری به عمل آورد.

درمورد علم ژنتیک بهتر است بدانیم برخی از بیماری ها و همچنین صفات مثبت تحت تاثیر ژن های تعیین جنسیت هستند و برخی از طریق دیگر ژن ها به ارث می رسند. در رابطه با این موضوع ذکر این نکته ضروری است که کروموزم های انسان در دو نوع متفاوت تقسیم بندی می شوند، کروموزوم های اتوزوم یا پیکری که حاوی ژن های تعیین جنسیت نمی باشند و دسته دیگر کروموزم های جنسی یا آلوزوم هستند که ژن های حاوی اطلاعات تعیین جنسیت را حمل می کنند.

از این رو سلول های انسان نیز دو دسته می باشند، سلول های پیکری یا اتوزوم و سلول های جنسی یا گامت. در هر سلول پیکیری 46 کروموزوم در غالب دو دسته 23 تایی وجود دارد و در هر سلول جنسی فقط یک دسته 23 تایی از کروموزوم قرار می گیرد، زیرا در هنگام لقاح، سلول های جنسی با یکدیگر ترکیب شده و اگر دو دسته کروموزوم داشته باشند تعداد کروموزم های سلول تخم یا زیگوت تشکیل شده بیشتر از 46 عدد می شود که غیر طبیعی است، بنابراین در حالت طبیعی و بدون مشکل، هر سلول جنسی باید 23 کروموزومی باشد.

بهتر است بدانیم در هر دسته کروموزومی 22 عدد کروموزوم اتوزوم و یا پیکری و 1 عدد کروموزوم جنسی وجود دارد. کروموزوم های جنسی با X وY علامت گذاری می شوند و ژن های تعیین جنسیت مرد در کروموزوم Y قرار می گیرند. بنابراین فرمول ژنتیکی مرد 46XY و فرمول ژنتیکی زن 46XX می باشد. همانطور که گفتیم ژن های ایجاد کننده برخی از صفات، مشکلات و بیماری ها از طریق کروموزوم های اتوزوم و برخی از طریق کروموزوم های جنسی یا آلوزوم منتقل خواهند شد، از جمله صفات و بیماری هایی که از طریق عامل ژنتیکی به ارث می رسند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هموفیلی، آلبینیسم (زالی)، تالاسمی
• رنگ چشم، تاسی
• دیستروفی عضلانی دوشن
• راشیتیسم
• چاقی، دیابت، فشار خون
• سندرم کلاین فلتر (اختلال جنسیتی)
• تریزومی داون، سندرم ادوارد، سندروم پاتو
• ناهنجاری های قلبی

بهتر است بدانیم برخی از این موارد به طور مستقیم توسط ژن های قرار گرفته در ساختار کروموزوم ایجاد می شوند ولی برخی حاصل جهش ژنتیکی هستند، یعنی در اثر تغییرات در ژن های سالم و طبیعی ایجاد می شوند.

لازم به ذکر است که موارد مختلفی بر جهش ژنی تاثیر گذارند مانند قرار گرفتن در معرض اشعه های مضر مانند اشعه X، مواد شیمیایی سنگین و خطرناک، مصرف مواد مخدر، کشیدن سیگار و اعتیاد به الکل. در پاسخ به این سوال که آیا تاثیر ژنتیک بر اعتیاد وجود دارد یا خیر?

باید بگوییم بله، طبق بررسی های انجام شده میان اعتیاد و ژنتیک ارتباط وجود دارد ولی به معنای این نیست که هیچ راهی برای کم و یا بی اثر کردن تاثیر ژنتیک در این زمینه وجود ندارد، بلکه می توان با به کارگیری راه های مختلف از بروز اعتیاد و سوق پیدا کردن به سمت مواد مخدر جلوگیری کرد.

تاثیر ژنتیک بر اعتیاد

همانطور که گفتیم تاثیر ژنتیک بر اعتیاد طبق بررسی ها و تحقیقات انجام شده به اثبات رسیده است، ولی با توجه به اینکه بیان کردیم در علم ژنتیک میزان درصد احتمال مهم است، بنابراین باید بدانیم درمورد تاثیر ژنتیک بر اعتیاد چنین احتمالی چند درصد می باشد، بر طبق نتایجی که به دست آمده به صورت میانگین حدود 50 درصد ایجاد اعتیاد به انواع مواد مخدر و همچنین الکل تحت تاثیر ژنتیک می باشد، یعنی ممکن است در یک فرد میزان تاثیر ژنتیک بر اعتیاد از 50 درصد کمتر و در فردی دیگر این احتمال بیش از 50 درصد باشد.

بهتر است بدانیم در میان انواع ماده مخدر مختلف دسته توهم زا کمترین تاثیر پذیری از ژنتیک را دارند و کوکائین بیشترین میزان تاثیر پذیری از عامل وراثت یعنی ژنتیک را خواهد داشت. ما گفتیم که به صورت میانگین 50 درصد احتمال ایجاد اعتیاد مربوط به ژنتیک می باشد، پس بقیه 50 درصد احتمالات به چه مواردی مربوط می شوند؟ لازم به ذکر است که بدانیم عوامل محیطی، سبک زندگی، شخصیت مقاوم، روحیه و توانایی در کسب مهارت مقابله ای از دیگر عوامل تاثیر گذار و دخیل در ایجاد و یا مقاومت نسبت به مصرف مواد مخدر و الکل می باشند.

همانطور که می دانیم انسان ذاتا مشتاق لذت بردن، سرخوشی و بیزار از درد کشیدن می باشد و این موضوع کاملا غیر قابل انکار است، یعنی شما هیچ فردی که از نظر عقلی و روحی در سلامت کامل به سر ببرد را نمی توانید پیدا کنید که مشتاق درد کشیدن و مواجه شدن با غم و اندوه باشد، از این رو به دلیل اینکه مصرف انواع مواد مخدر، الکل و مشروب حس لذت و سرخوشی لحظه ای ایحاد می کنند و گاه می توانند تسکین دهنده دردهای جسمی روحی باشند، انسان ها مستعد سوق پیدا کردن به سمت مصرف مواد مخدر و الکل هستند و به اصطلاح معتاد شدن می باشند.

بنابراین از این جهت که همه انسان ها به طور ذاتی مستعد دچار شدن به اعتیاد هستند باید بیشترین توجه را به سهم تاثیر گذاری سبک زندگی، عوامل محیطی و تقویت مهارت مقابله ای معطوف کرد تا از این طریق از دچار شدن به اعتیاد و بروز عوارص جدی، متعدد، تاثیرگذار و گاه جبران ناپذیر جلوگیری به عمل آورد.

حال سوال مهمی که ذهن ها را درگیر خود می کند این است که اگر اعتیاد زمینه ژنتیکی دارد پس چرا در مقابل آن مقاومت کنیم زیرا بالاخره روزی با آن مواجه خواهیم شد، در جواب چنین سوالی باید بگوییم درست است که تاثیر ژنتیک بر اعتیاد وجود دارد و موضوعی ثابت شده می باشد ولی تاثیر و احتمال بروز صد در صدی ندارد بلکه در این میان عوامل محیطی، سبک زندگی، شخصیت منسجم، مقاوم و همچنین تقویت مهارت مقابله ای نیز وجود خواهد داشت و همه این موارد می توانند در جهت مخالف و در مقابل تاثیر ژنتیک بر اعتیاد قرار گرفته و از بروز آن جلوگیری کنند.

درمورد تاثیر ژنتیک بر اعتیاد بهتر است یکی از بررسی هایی که انجام شده را بازگو کنیم، همانطور که گفتیم میزان تاثیر ژنتیک بر اعتیاد برای انواع مختلف مواد مخدر متفاوت است و همچنین در هر فردی نیز این میزان تغییر می کند، یعنی در یک فرد کمتر از حد میانگین احتمال ایجاد اعتیاد وجود دارد و در فردی دیگر بیشتر از حد میانگین.

طبق بررسی هایی که بر روی دو قلوها انجام شده محققین به این نتیجه دست یافتند در دو قلوهای هم سانی که یک نفر از آن ها اعتیاد دارد، احتمال معتاد شدن قل دیگر نیز به همان میزان وجود دارد ولی در دو قلوهای غیر هم سان این چنین نیست، یعنی زمانی که یکی از آن ها اعتیاد دارد، فرد دیگر به همان میزان از تاثیر ژنتیک بر اعتیاد برخوردار نیست، و این بررسی مصداق تاثیر ژنتیک بر اعتیاد و مستعد بودن انسان ها با میزان متفاوت برای معتاد شدن می باشد.

نحوه درمان ژن اعتیاد در افراد

با پیشرفت علم ژنتیک و گسترده شدن آن محققین در بسیاری از موارد موفق به اصلاح ژن یا به اصطلاح دستکاری ژنتیکی شده اند و از این طریق می توانند به درمان برخی از بیماری ها و اختلالات کمک کنند، ولی درمورد اعتیاد هنوز به چنین نتیجه ای دست نیافته اند یعنی از طریق دستکاری ژنتیکی نمی توانند از بروز اعتیاد جلوگیری کرده و میزان تاثیر ژنتیک بر اعتیاد را به حداقل و یا صفر کاهش دهند.

از این رو بهتر است همه ما با تغییر سبک زندگی مانند دور شدن از افرادی که ما را به مصرف مواد مخدر و الکل تشویق می کنند، ورزش منظم، استراحت روحی و جسمی کافی، تفریح، مدیتیشن و یوگا در زمان بروز مشکلات و همچنین تقویت مهارت مقابله ای و دست یابی به شخصیتی مقاوم و متعهد از ایجاد اعتیاد و بروز عوارض جدی جسمی، اجتماعی، افت تحصیلی، از دست دادن موقعیت شغلی و در نهایت فروپاشی زندگی و دور شدن از خانواده جلوگیری کنیم.

همچنین توصیه می شود افرادی که به انواع مواد مخدر و الکل اعتیاد دارند در اسرع وقت به مشاور مراجعه کرده تا خود را از لحاظ روحی برای ترک اعتیاد آماده کرده و سپس ترک جسمی را شروع کنند، تا به این طریق از بروز عوارض جدی تر در زندگی خود پیشگیری نمایند.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی موضوع مهم تاثیر ژنتیک بر اعتیاد پرداختیم، نتایج تحقیقات محققین را بیان کرده و به چند سوال مهم درمورد این موضوع پاسخ دادیم. با توجه به تاثیرات و عوارض منفی اعتیاد در تمام جوانب زندگی افراد مصرف کننده مواد مخدر و یا الکل، چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.