اختلالات یادگیری در کودکان + روش های درمان آن

دیدن کودکی که در خواندن، نوشتن، یادگیری اعداد و محاسبات به مشکل بر می خورد و به همین دلیل مورد تمسخر هم کلاسی هایش قرار می گیرد بسیار سخت و آزار دهنده است به خصوص برای والدین چنین کودکانی. بهتر است بدانیم که این کودکان دچار اختلالات یادگیری هستند و به هیچ عنوان مشکل کند ذهنی، عقب ماندگی و دیگر مشکلات هوشی و ذهنی را ندارند.

بهتر است بدانیم که آن ها از ضریب های هوشی متوسط و متوسط به بالا نیز برخوردار هستند همانند بسیاری از کودکان دیگری که در یادگیری دچار اختلال نمی شوند. متاسفانه ممکن است برخی از افراد چه بزرگسال و چه کودک از چنین کودکانی به عنوان کند ذهن یاد کنند در حالی که آن ها هیچ مشکلی از لحاظ بهره هوشی ندارند و به همین علت امروزه از لفظ مشکل در یادگیری نیز برای این موضوع استفاده نمی شود زیرا این کودکان مشکل خاصی ندارند و فقط به واسطه یک مسیر عصبی متفاوت، به خوبی قادر به درک و پردازش سریع برخی از موضوعات نخواهند بود.

معمولا سوالات بسیار زیادی برای والدین چنین کودکانی به وجود می آید، مثلا اینکه راه تشخیص قطعی این اختلالات چیست، آیا راه درمان نیز دارد؟ یا اینکه کودکان آن ها چطور می توانند با چنین شرایطی به تحصیل بپردازند. ما در این مقاله به بررسی موضوع اختلالات یادگیری در کودکان می پردازیم، نشانه های رفتاری چنین کودکانی را بیان کرده و راه درمانی آن را توضیح خواهیم داد، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

اختلالات یادگیری در کودکان

همانطور که گفتیم متاسفانه باورهای غلطی راجع به اختلال یادگیری کودکان در میان مردم رواج یافته که ناشی از عدم اطلاع رسانی و عدم آگاهی کافی می باشد، به همین علت در ابتدای مطلب بهتر است با مفهوم کلی این اختلال آشنا شویم. اختلال در یادگیری نوعی اختلال عصبی شناختی است یعنی مشکلات پردازشی در مغز و سیستم عصبی مانع از درک سریع و درست کودکان از موضوعات مختلف می شوند.

اختلال یادگیری به معنای اوتیسم، اختلالات فکری، بینایی، شنوایی یا رفتاری نیست زیرا این اختلالات ناشی از مشکلات فیزیولوژیکی در ساختار چشم، گوش و یا مغز هستند، در حالی که اختلالات یادگیری ناشی از انتقال پیام های عصبی در یک مسیر متفاوت از بقیه افراد می باشد نه اینکه مشکلی ساختاری و یا نقص اندام وجود داشته باشد.

کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند معمولا در یک یا چند مورد از هِجی کردن کلمات، جمله سازی، خواندن، نوشتن و یادگیری اعداد و محاسبات به مشکل بر می خورند. به بیان ساده تر این کودکان همانند دیگر دوستان خود نمی توانند به سرعت اطلاعات دریافتی از چشم یا گوش خود را پردازش و درک کرده و سپس با سرعت بالا به آن ها پاسخ بدهند، به همین علت در رو خوانی کردن کتاب های درسی خود و جمله بندی کردن یا هِجی کلمات دچار اختلال می شوند.

برای اطلاع از روش های تقویت خلاقیت کودک بر روی لینک کلیک کنید.

اگر به کودکی که دچار اختلال در یادگیری است توجه کنید متوجه خواهید شد که در هنگام روخوانی از یک کتاب ابتدا کلمات را بدون بلند کردن صدای خود و فقط با تکان دادن لب هایش هِجی می کند تا از درست بودن آن ها اطمینان حاصل نماید. لازم به ذکر است که اختلالات یادگیری در کودکان به طور مشهودی در رفتار آن ها به خصوص با ورود به مدرسه نمایان می شود و در این مواقع نقش والدین و معلمان برای توجه و دقت به رفتار کودکان و تشخیص اختلالات یادگیری بسیار مهم است، زیرا کودکی که دچار چنین اختلالی باشد با یکی دوبار تمرین کردن درس های مدرسه را یاد نمی گیرد و قطعا با مشکل مواجه خواهد شد.

بهتر است بدانیم که چنین کودکانی در زندگی روزمره خود اغلب مشکلی ندارند و گاها با ورود به محیط آموزشی که در آن پیشرفتی نمی کنند دچار استرس شدید و ناامیدی می شوند. همانطور که گفتیم کودکانی که در یادگیری اختلال دارند در یک یا چند درس ضعیف هستند و دچار افت تحصیلی می شوند و ممکن است در بقیه دروس از هم کلاسی های خود نیز موفق تر باشند.

فراموش نکنیم که این کودکان کند ذهن نبوده و قطعا دارای استعدادها و توانایی های فردی مختص به خود می باشند که فقط نیازمند همراهی معلمان و خانواده برای رسیدن به خودباوری و شکوفایی آن ها خواهند بود. چه بسا کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند، کمکی را برای درمان دریافت نمی کنند و در نهایت دچار افت یا ترک تحصیل می شوند، ولی در یک زمینه هنری و یا مهارتی استعداد خود را نشان داده و به درجات عالی از موفقیت در آن زمینه می رسند.

خالی از لطف نیست که بدانیم کودکان با اختلالات یادگیری، بسیار عاطفی هستند و در ابراز محبت و علاقه خود به اعضای خانواده، معلمی که به او علاقمند هستند و یا هم کلاسی هایی که آن ها مسخره نمی کنند، پیش قدم شده و به بهترین نحو ارتباط صمیمانه و عاطفی برقرار خواهند کرد.

نحوه تشخیص اختلالات یادگیری

بهتر است بدانیم نشانه های متعددی در رفتار کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند نمایان می شود و شناسایی این کودکان نیازمند توجه و دقت والدین و به خصوص معلمان در کلاس های درس می باشد. برخی از والدین یا معلمان به بهانه بازیگوشی، بی دقتی و یا عدم علاقه کودکان به درس، افت تحصیلی و اختلالات یادگیری آن ها را توجیه کرده و پیگیری های لازم را برای شناسایی علت اصلی مشکل کودک انجام نخواهند داد.

لازم به ذکر است طبق بررسی های انجام شده مشخص گردیده که هر چقدر این کودکان زودتر شناسایی شده و مورد درمان های تخصصی قرار بگیرند، روند درمانی راحت تری داشته و سریع تر هم می توانند در مقاطع تحصیلی خود پیشرفت کنند. بنابراین با توجه به اهمیت زمان برای رفع چنین اختلالی بهتر است والدین و معلمان نسبت به عدم یادگیری و یا اختلال در روند این موضوع حساسیت نشان داده و به سادگی از کنار کودکانی که اختلال در یادگیری دارند، نگذرند. در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین نشانه های این اختلال اشاره می کنیم:

مشکل در هِجی کردن

یکی از اصلی ترین نشانه های اختلالات یادگیری در کودکان، مشکل آن ها در هجی کردن درست و سریع کلمات می باشد. این کودکان معمولا حتی بعد از یادگیری تلفظ صحیح یک کلمه ممکن است آن را فراموش کرده و مجددا دچار اشتباه شوند.

بهتر است والدین و معلمان چنین کودکانی در زمانی که آن ها در حال روخوانی و تلفظ کلمات هستند با گفتن جملاتی مانند سریع تر بخوان، وقت ما را تلف می کنی، چرا کند می خوانی، مگر تمرین نکردی و… به آن ها استرس وارد نکنند، زیرا هرچقدر میزان اضطراب آن ها بیشتر باشد اختلال در یادگیری نیز شدت می یابد و به همین علت گاهی این کودکان دچار لکنت زبان می شوند.

اختلال در جمله بندی

برخی از کودکان ممکن است در هجی کردن مشکل خاصی نداشته باشند و یا اینکه با آموزش و تمرین بتوانند کلمات را درست تلفظ کنند، ولی در کنار هم قرار دادن کلمات و جمله بندی کردن دچار اختلال شوند، همین موضوع نیز می تواند یکی از علل مشکل در روخوانی کردن این کودکان باشد.

مشکل در خواندن و نوشتن

مشکل عدم تلفظ صحیح کلمات یا به اصطلاح هجی کردن و همچنین اختلال در جمله بندی کردن کودکان زمینه ساز اختلال در خواندن و همچنین نوشتن می باشد. شاید تصور کنید که این کودکان فقط در بیان و تلفظ کردن مشکل دارند و نوشتن برایشان آسان است، در حالی که خلاف این موضوع صدق می کند و کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند در نوشتن صحیح کلمات و قرار دادن پشت سر هم حروف یک کلمه دچار مشکل می شوند.

عدم تمایل به انجام تکالیف و پرخاشگری

کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند به دلیل عدم پیشرفت در موضوعات درسی و سخت بودن انجام تکالیف مدرسه، تمایلی به تمرین کردن و پرداختن به تکالیف درسی ندارند، این کودکان با آگاهی از عواقب انجام ندادن تکالیف همچنان از این کار خودداری می کنند و اکثر اوقات اگر برای انجام تکالیف درسی مورد فشار قرار بگیرند، عصبانی و پرخاشگر خواهند شد، دچار تکانه های عصبی می شوند و گاهی گریه می کنند.

عدم اعتماد به نفس و ناامیدی

برخی از کودکان با دیدن مشکل در خواندن و نوشتن هم کلاسی های خود متعجب شده و آن ها را مسخره می کنند زیرا به نظر آن ها ساده ترین کار ممکن خواندن و نوشتن است. مورد تمسخر قرار گرفتن کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند موجب عدم یا کمبود اعتماد به نفس در آن ها می شود و ناامیدی به چنین کودکانی در این مواقع غلبه می کند، زیرا علاوه بر اینکه در روند تحصیلی پیشرفت نمی کنند بلکه رفتار اشتباه هم کلاسی ها نیز به مشکلات آن ها افزوده می شود.

عدم مشکل در تمامی دروس

همانطور که گفتیم اختلالات یادگیری در کودکان به معنای ضعیف بودن آن ها در تمامی زمینه ها و دروس آموزشی نیست، بلکه در یک یا حداکثر چند درس محدود مشکل خواهند داشت. این کودکان قطعا اگر مورد حمایت خانواده و معلمان خود قرار بگیرند علاوه بر اینکه اختلال یادگیری آن ها برطرف و کنترل می شود، بلکه استعداد مختص خود را در یک زمینه به بهترین نحو شکوفا می کنند.

مشکل در تمرکز کردن

متاسفانه اختلالات یادگیری در کودکان موجب به هم خوردن تمرکز آن ها می شود و کودکان قادر به درک سریع آنچه که می شوند و یا می بینند نخواهند بود.

ایجاد استرس

عدم پیشرفت در یادگیری، جا ماندن از بقیه هم کلاسی ها، فشارهای روانی وارد شده از جانب والدین و معلمان همگی باعث ایجاد استرس و اضطراب در کودکانی می شود که دچار اختلالات یادگیری هستند. به تدریج میزان استرس بیشتر شده و همین حس تبدیل به یکی از عوامل تشدید کننده اختلال در یادگیری خواهد شد.

حرکت دادن سر به جای چشم

یکی از نشانه هایی که در کنار دیگر موارد به شناسایی کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند کمک می کند، حرکت دادن سر به جای چشم در هنگام مطالعه کردن و روخوانی کتاب ها می باشد.

مشکل در صحبت کردن

چنین کودکانی علاوه بر اینکه در هنگام نوشتن جملات و یا خواندن کتاب ها نمی توانند به خوبی جمله بندی کنند، این مشکل را به هنگام صحبت های روتین نیز ممکن است داشته باشند، به نحوی که کلمات غیر مرتبط را در کنار هم برای بیان یک موضوع استفاده می کنند.

تُن صدای پایین

این کودکان به دلیل عدم اطمینان نسبت به آنچه که می بینند یا می شوند در بیان کردن جملات و حرف زدن با فرد مقابل، خیلی آرام صحبت می کنند تا اگر اشتباهی در بیان جملات دارند کسی متوجه آن ها نشود. این اقدام کودکان علت دیگری نیز می تواند داشته باشد و آن هم عدم اعتماد به نفس می باشد.

درک شنیداری و دیداری پایین

همانطور که گفتیم این کودکان کند ذهن نیستند و فقط به دلیل مسیرهای عصبی متفاوت قادر به درک سریع، پردازش و پاسخگویی اطلاعات دریافتی از طریق حس بینایی یا شنوایی نخواهند بود و نیاز به آموزش، تمرین کردن و همچنین برخورداری از اعتماد به نفس بالا هستند.

عدم برقراری ارتباط اجتماعی خوب

کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند به دلیل مورد تمسخر قرار گرفتن توسط دیگران و سریع نبودن در پاسخگویی به حرف های فرد مقابل به تدریج از دیگران دور شده و روابط اجتماعی خوبی نخواهند داشت. همین موضوع دلیل شرکت نکردن این کودکان در فعالیت ها و بحث های کلاسی است حتی اگر موضوع مورد بحث غیر درسی و جهت تفریح باشد.

بهتر است بدانیم برای تشخیص نهایی اختلال در یادگیری کودکان انجام بررسی های تخصصی لازم است که در ادامه مطلب به این موارد اشاره می کنیم:

• بررسی سابقه خانوادگی
• آزمون عملکرد تحصیلی
• آزمون پزشکی
• آزمون عملکرد فکری

انواع اختلالات یادگیری در کودکان

بهتر است بدانیم همانطور که نشانه های این اختلال در کودکان گسترده می باشد و با توجه به اینکه یک کودک در تمامی زمینه های یادگیری دچار مشکل نیست، اختلال در یادگیری انواع مختلفی دارد که روند درمان، آموزش و کنترل آن ها نیز متفاوت است. در ادامه مطلب به حوزه های مختلف اختلال یادگیری در کودکان اشاره می کنیم:

اختلال در خواندن

کودکانی که دچار این نوع از اختلال می باشند، در هِجی کردن کلمات و جمله بندی کردن به مشکل بر می خورند. همچنین گاهی ممکن است کلمات و جملاتی که تلفظ صحیح آن ها را یاد گرفته اند را نیز فراموش کنند. از این رو نیازمند آموزش ها و تمرینات متفاوت و تخصصی هستند.

اختلال در محاسبات

یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری در کودکان مربوط به حوزه محاسبات است. بهتر است بدانیم که برخی از این کودکان حتی در یادگیری اعداد نیز با مشکل مواجه می شوند و در نتیجه محاسبه برای این دسته از کودکان سخت تر نیز خواهد شد.

البته بسیاری از کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند فقط در برخی از محاسبات به مشکل بر می خورند و گاهی به دلیل اشتباه گرفتن اختلال یادگیری با تنبلی یا تمرین نکردن و ضعیف بودن کودکان در محاسبات توسط والدین و معلمان، این اختلال خیلی دیرتر شناسایی می شود.

اختلال در نوشتار

مشکل در نوشتن کلمات و جملات یکی دیگر از حوزه های اختلال در یادگیری است. چنین کودکانی نمی توانند به راحتی تشخیص دهند کلمه ای که می بینند یا می شوند، چگونه باید حروف آن را در کنار هم یادداشت کنند. اکثر کودکانی که با این مشکل مواجه هستند دست خط خوبی نیز ندارند.

درک و پردازش دیدار و شنیدار

این کودکان حتی بدون نیاز به خواندن و نوشتن، در پردازش و درک آنچه که می بینند و می شنوند برای پاسخگویی شفاهی و کلامی نیز دچار اختلال می شوند.
همانطور که گفتیم کودکانی که دچار اختلالات یادگیری هستند در همه این زمینه ها با مشکل مواجه نخواهند بود، پس می توان خیلی بهتر به روند کنترل و درمان آن ها کمک کرد.

علل اختلالات یادگیری درکودکان

درمورد علت به وجود آمدن اختلال در یادگیری نمی توان به طور قطعی یک عامل را معرفی کرد و تمامی کودکان را به همان مورد تعمیم داد، بلکه طبق بررسی های انجام شده چندین عامل در به وجود آمدن اختلالات یادگیری کودکان نقش دارند. در ادامه مطلب این موارد را بررسی می کنیم:

عوامل محیطی

بدون شک برخی از عوملی که در خانواده، محیط زندگی و یا محیط آموزشی کودکان وجود دارند در شکل گیری اختلال در یادگیری موثر هستند، از این موارد می توان به کمبود توجه و عدم ارتباط عاطفی والدین، خواهر و برادر با کودکان، تنبیه های بدنی توسط والدین و یا برخی از معلمان در راستای عدم یادگیری آموزش های مدرسه، بی اهمیت جلوه دادن تحصیل برای کودکان توسط اطرافیان، کمبود امکانات رفاهی، مشکلات خانوادگی، مقایسه کردن و سرخوردگی کودکان، دعوای والدین و…. اشاره کرد.

بنابراین والدین و معلمان باید به این موضوع توجه داشته باشند کودکانی که به تازگی وارد مدرسه می شوند با یک شرایط و محیط جدید رو به رو شده و گاهی می ترسند و دچار اختلال در یادگیری می شوند، در این مواقع آن ها نیازمند حمایت والدین و معلمان خود می باشند.

عوامل فیزیولوژیکی

همه ما می دانیم که ذهن برای اینکه کارایی داشته باشد نیازمند تغذیه شدن است، اگر تغذیه کودکان به خوبی نیازهای جسمی آن ها تامین نکند قطعا مغز توانایی یادگیری خود را کاهش می دهد. بنابراین عدم توجه به تغذیه مورد نیاز کودکان یکی از عوامل فیزیولوژیکی است که در به وجود آمدن اختلالات یادگیری نقش دارد. از دیگر موارد این عامل می توان به اعتیاد مادر در طول دوره بارداری، وارد شدن ضربه و صدمات به مغز کودکان اشاره کرد.

عوامل ژنتیکی

طی بررسی های انجام شده مشخص گردیده بسیاری از کودکانی که دچار اختلال یادگیری می باشند در میان اعضای خانواده آن ها دیگر افرادی نیز وجود دارند که با چنین مشکلی مواجه هستند. این مورد نشان دهنده ژنتیکی بودن اختلال در یادگیری می باشد و در اکثر موارد ازدواج های فامیلی متعدد موجب افزایش تعداد چنین کودکانی خواهد شد.

بنابراین توصیه می شود اگر قصد ازدواج فامیلی دارید و یا اینکه ازدواج شما فامیلی نیست ولی در میان اعضای خانواده خود کودکان با اختلال یادگیری دارید، قبل از ازدواج حتما با مراجعه به مراکز معتبر شجره نامه ژنتیکی خود و فرد مورد نظر را از این بابت بررسی کنید تا میزان احتمال ادامه دار شدن این اختلال در نسل های بعدی شما مشخص گردد.

مشکلات هنگام زایمان و بعد از آن

متاسفانه در هنگام زایمان و خروج نوازد از رحم ممکن است به دلیل سخت بودن فرآیند زایمان و یا خبره نبودن پزشک یا ماما، نوزاد دچار نقص های جسمی شود که در سال های آینده بر روند یادگیری و قدرت ذهنی او تاثیر گذار باشد. همچنین یکی از بیماری های بعد از تولد که می تواند زمینه ساز اختلالات یادگیری در کودکان باشد، بیماری زردی است، بنابراین توجه به نشانه های این بیماری در نوزاد و درمان به موقع آن از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود.

عوامل آموزشی

سبک آموزش اشتباه، توجه نکردن به نقاط ضعف و عدم به کارگیری روش های اصولی برای کمک به یادگیری بیشتر برخی کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند نیز یکی از عوامل مهم بروز چنین اختلالی می باشد. بنابراین برای درمان به موقع و کنترل اختلال در یادگیری کودکان بهتر است معلمان و مربیان در مرحله اول به نشانه های رفتاری دانش آموزان خود توجه کنند، سپس والدین آن ها را در جریان گذاشته و در مرحله بعد با به کارگیری روش های اصولی به این کودکان کمک کنند.

راه های درمان اختلالات یادگیری در کودکان

همانطور که گفتیم زمان برای درمان چنین اختلالاتی بسیار مهم می باشد، زیرا هرچقدر زودتر نسبت به درمان اصولی اقدام شود عوارض کمتری در انتظار کودکان خواهد بود. کودکانی که در مراحل سخت تری درمان برایشان آغاز می شود معمولا با مشکلات عدم اعتماد به نفس، ناامیدی، دوری از تحصیل، روابط خدشه دار شده با والدین و معلمان، گوشه گیری و انزوا رو به رو می شوند.

اولین اقدام در جهت درمان این کودکان، توجه به نشانه های رفتاری و بررسی علت آن ها می باشد. برای مثال اگر کودکی در یادگیری درس های مدرسه با مشکل مواجه می شود و به طور مداوم اضطراب دارد، معلمان باید با کودک مورد نظر و خانواده او صحبت کنند، اگر مشکل خانوادگی وجود دارد باید رفع شود و اگر کودک مشکلی در خانواده خود ندارد باید اقدامات تشخیصی و تخصصی برای بررسی اختلالات یادگیری انجام گردد.

بهتر است بدانیم که درمان اصلی چنین کودکانی با برگزاری جلسات مشاوره و همچنین به کارگیری سبک آموزشی متفاوت از بقیه کودکان و متناسب با اصولی خاص انجام می شود. قطعا کودکانی که دچار اختلال در یادگیری هستند نیازمند روش های اصولی و صرف وقت از جانب معلمان و مربیان خود می باشند. در این میان حمایت همه اعضای خانواده، مورد تشویق قرار دادن کودکان، شکیبایی در روند آموزشی، پشتکار والدین، معلمان و کودکان، همکاری همه این افراد با یکدیگر و تامین امکانات رفاهی لازم و ضروری خواهد بود.

لازم به ذکر است که اگر کودک دارای مشکلات روحی، روانی و رفتاری مانند اضطراب بیش از حد، پرخاشگری، کمبود اعتماد به نفس، افسردگی و.. می باشد باید جلسات مشاوره ای و درمان اختصاصی برای این مشکلات نیز در نظر گرفته شود.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی انواع اختلالات یادگیری در کودکان پرداختیم، تعدادی از مهم ترین نشانه های این اختلالات را بیان کردیم، همچنین عوامل ایجاد کننده و راه های درمانی آن ها را نیز توضیح دادیم. با توجه به اهمیت این موضوع و تاثیر آن در کیفیت زندگی، شکل گیری آینده کودکان و به وجود آمدن مشکلات متعدد روحی، تشخیص به موقع اختلال در یادگیری، اقدام به درمان و کنترل آن از اهمیت بالایی برخوردار است. چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.