آشنایی با انواع فوبیا و مهم ترین آن ها

همه ما تا به حال کلمه فوبیا را چندین بار شنیده ایم ولی شاید بسیاری از افراد به طور کامل نمی دانند که فوبیا چیست و یا اینکه انواع فوبیا شامل کدام موارد می شوند. کم نیستند تعداد افرادی که به واسطه فوبیاهای مختلفی که دارند دچار حملات عصبی شده و به تدریج تمام ابعاد زندگی آن ها تحت تاثیر قرار می گیرد تا جایی که ممکن است زندگی شخصی و یا موقعیت شغلی این بیماران به خطر بیفتد.

آنچه که درمود انواع مختلف فوبیا اهمیت دارد آشنایی با نشانه های این بیماری های روحی و روانی، توجه به رفتارهای غیر عادی خودمان یا اطرافیان و در نهایت تشخیص و درمان به موقع فوبیا می باشد، زیرا هرچقدر روند درمان انواع مختلف فوبیا به تاخیر بیفتد تعداد و شدت عوارض آن ها نیز در زندگی بیماران افزایش خواهد یافت.

به همین علت ما در این مقاله قصد داریم به بررسی موضوع فوبیا چیست، مهم ترین انواع فوبیا و همچنین راه های درمان این بیماری ها بپردازیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

انواع فوبیا در روانشناسی

در پاسخ به سوال فوبیا چیست؟ باید بگوییم که فوبیا به معنای ترس افراطی درمورد موضوعات مختلف می باشد. بهتر است بدانیم که ترس احساسی ذاتی و نهادینه شده در زندگی انسان هاست و بروز آن در موقعیت های مختلف بسیار ضروری و مفید می باشد ولی در صورتی که شدت ترس افزایش نیابد و با ایجاد اضطراب بیش از حد و طولانی مدت همراه نباشد.

بنابراین اگر ترس درمورد برخی از موضوعات به صورت افراطی، غیر عادی و غیر منطقی بروز کند، همچنین با اضطراب بیش از حد همراه باشد به نحوی که تغییرات جدی در حالت روحی، روانی، رفتاری و جسمی افراد به وجود بیاید، این افراد دچار یک یا چند مورد از انواع فوبیا هستند.

لازم به ذکر است افرادی که دچار انواع مختلف فوبیا هستند به دلیل رفتارهای بیمار گونه ای که دارند در علم روانشناسی به طور قطع بیمار محسوب شده و نیاز به درمان تخصصی خواهند داشت.

همچنین ذکر این مطلب ضروری می باشد که در انواع مختلف فوبیا دسته ای به نام فوبیاهای خاص وجود دارد که بسیار شایع می باشند زیرا ارتباط مستقیمی با زندگی روزمره بیماران داشته و باعث ایجاد اضطراب می شود، یعنی فوبیاهای خاص با ایجاد استرس و اضطراب بیش از حد شرایط روانی و به طبع آن شرایط جسمی بیماران را تحت تاثیر قرار می دهند، به همین علت در ادامه مطلب به انواع فوبیا خاص اشاره می کنیم:

• ترس از حیوانات، حشرات، جوندگان و…
• ترس از موقعیت مانند پرواز، محیط بسته، محیط باز، پل های، تونل ها و…
• ترس از عوامل طبیعی مانند آب، طوفان، زلزله، ارتفاع و…
• ترس از زخم، تزریق یا آمپول و خون
• ترس از دست دادن حس بویایی و خفگی

همانطور که گفتیم آشنایی با انواع فوبیا و موضوع فوبیا چیست برای شناسایی نشانه های بروز این بیماری و تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم و ضروری می باشد، به همین دلیل در ادامه مطلب چند مورد از مهم ترین انواع فوبیا که در دسته فوبیاهای خاص و شایع قرار می گیرند را توضیح می دهیم:

ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا

در این نوع از ترس افراطی که جز فوبیای عوامل طبیعی قرار می گیرد بیماران به واسطه قرار گرفتن در موقعیتی با ارتفاع بلند و یا حتی فکر کردن به چنین موقعیت هایی دچار اضطراب شده، بیش از حد می ترسند، برای جلوگیری از سقوط به جایی یا فردی تکیه می دهند و به طور کلی دچار حملات عصبی خواهند شد و در نهایت برای فرار از چنین موقعیتی دست به انجام کارهای غیر عادی می زنند.

متاسفانه این بیماران اگر به موقع مورد درمان قرار نگیرند در ذهن خود اتفاقات ناگوار غیر منطقی را تجسم می کنند که قرار است به زودی و حتی در همان لحظه برای آن ها رخ بدهد و دچار آسیب های جدی جسمی شوند.

بهتر است بدانیم که این بیماران ممکن است به واسطه ربط دادن موضوعات متفاوت به یکدیگر دچار یکی از موارد انواع فوبیا یعنی ترس از ارتفاع یا آکروفوبیا شوند. برای مثال اگر یکی از این بیماران به واسطه پیچ خوردن مچ پا از پله سقوط کند و صدمه ببیند به دلیل شوکی که به او وارد شده به تدریج در ذهن خود خیال بافی می کند که اگر در موقعیت هایی مشابه، مانند قرار گرفتن بر روی صخره، کوه، نردبان و یا درخت قرار بگیرد به همان شیوه قبلی مچ پای او پیچ خورده و سقوط خواهد کرد.

متاسفانه بسیاری از این بیماران موقعیت های خوب و ایده آل شغلی و زندگی شخصی را فقط به دلیل ترس از ارتفاعی که محل کار یا زندگی در آن قرار گرفته از دست می دهند و به تدریج علاوه بر شدت یافتن فوبیا، دچار دیگر مشکلات روحی مانند افسردگی و عدم اعتماد به نفس خواهند شد.

ترس از فضای باز یا آگورافوبیا

یکی دیگر از انواع فوبیا خاص که در دسته ترس های موقعیت قرار می گیرد آگورافوبیا یا همان ترس از فضای باز و شلوغ می باشد. افرادی که دچار این بیماری هستند از قرار گرفتن در فضاهای عمومی که ازدحام جمعیت در آن وجود دارد مانند خیابان های شلوغ، مراکز خرید، صف های طولانی، کنسرت، همایش، وسایل حمل و نقل عمومی، فرودگاه، ایستگاه قطار و… می ترسند، دچار سردرگمی و احساس ناامنی می شوند.

چنین افرادی معمولا یا از خانه خود خارج نمی شوند و یا اینکه نیاز به یک همراه خواهند داشت. متاسفانه این بیماری روانی تمام ابعاد زندگی افراد را تحت تاثیر قرار می دهد زیرا برای انجام کوچکترین و ساده ترین کارهای خود که نیاز به خروج از خانه دارند دچار مشکل می شوند.

لازم به ذکر است که بیماران بزرگسال می دانند که ترس افراطی آن ها کاملا غیر منطقی است ولی متاسفانه توانایی غلبه بر آن را ندارند و اگر به موقع مورد درمان تخصصی قرار نگیرند عوارض بیشتری در زندگیشان بروز خواهد کرد.

ترس از پرواز

این نوع از ترس افراطی که در دسته ترس های موقعیت قرار می گیرد علاوه بر اینکه عوامل ذاتی در به وجود آمدن آن نقش دارند، تحت تاثیر فوبیای فضای باز، فوبیای فضای بسته و ترس از ارتفاع قرار دارد.

بهتر است بدانیم که ترس از ارتفاع می تواند زمینه ای کاملا ذاتی داشته باشد و بیماران از همان دوران خردسالی از ارتفاع بترسند و یا اینکه به واسطه عوامل محیطی مانند رخ دادن یک اتفاق ناگوار برای خودشان یا اطرافیان آن ها به وجود بیاید.

ترس از فضای باز و بسته نیز معمولا این چنین هستند یعنی یا زمینه ذاتی، ژنتیکی و ارثی دارند و یا اینکه به دلیل یک رویداد تلخ بروز می کنند، حال تمامی این عوامل می توانند سبب ایجاد ترس از پرواز شوند. یعنی بیمارانی که دچار فوبیای پرواز هستند به احتمال خیلی زیاد از ارتفاع، محیط بسته و یا ازدحام جمعیت ترسیده و احساس ناامنی می کنند.

البته ذکر این نکته ضروری است که برخی از این افراد به دلیل اینکه کنترل شرایط زندگی آن ها در طول سفر هوایی با فردی دیگر به غیر از خودشان می باشد دچار این مورد از انواع فوبیا خواهند شد.

متاسفانه افرادی که دچار ترس از پرواز هستند ممکن است به واسطه این مشکل از پذیرفتن موقعیت های شغلی که نیاز به سفرهای هوایی دارد و یا موقعیت زندگی شخصی که امکان سفر زمینی نداشته و فقط با هواپیما امکان تردد دارد خودداری کنند و در نتیجه دچار سرخوردگی، افسردگی، کمبود اعتماد به نفس یا حتی حساسیت و زود رنجی شوند.

این بیماران معمولا مورد هدف فشارهای روانی وارد شده از جانب دیگران هستند زیرا اکثر مردم موضوع ترس از پرواز در افراد بزرگسال را جدی نگرفته و مورد تمسخر قرار می دهند به خصوص اگر این مورد از انواع فوبیا موجب از دست دادن موقعیت های ایده آل در زندگی شود.

ترس از آب

فوبیایی بسیار شایع که سن خاصی برای بروز آن وجود ندارد و در هرکسی با هر شرایط سنی ممکن است به وجود بیاد. این مورد از انواع فوبیا جز دسته ترس های عوامل طبیعی قرار می گیرد و درمورد دیدن یک محیط آبی کوچک مانند وان حمام یا موقعیت هایی مانند دریا و اقیانوس امکان رخ دادن خواهد داشت.

افرادی که دچار این بیماری هستند حتی با شنیدن و یا تصور کردن یک محیط آبی دچار اضطراب شده و حملات عصبی به آن ها دست می دهد. بهتر است بدانیم کم نیستند تعداد بیمارانی که برای جلوگیری از نمایان شدن بیماری و یا سرخورده نشدن در مقابل دیگران از رفتن به سفرهایی که با موقعیت های آبی مانند یک رودخانه کوچک در ارتباط است خودداری می کنند.

این بیماران معمولا در ذهن خود تصور می کنند که اگر در چنین موقعیت هایی قرار بگیرند بدون شک به طرز وحشتناکی غرق و خفه خواهند شد، این نکته درمورد افرادی که شنا بلد هستند نیز صدق می کند.

شاید برایتان سوال پیش آید که اگر این بیماران دچار ترس از آب هستند پس چطور شنا یاد گرفته اند؟ بهتر است بدانیم که ترس از آب در هر سنی امکان ایجاد شدن دارد یعنی ممکن است یک فرد در بزرگسالی بعد از اینکه تبدیل به شناگری ماهر شده به واسطه رخ دادن یک اتفاق تلخ برای خودش و یا اطرافیان او شوکه شده و ترس از آب به وجود آمده باشد.

لازم به ذکر است که این مورد از انواع فوبیا اگر به طور کامل و به موقع درمان نشود عوارض جدی تری نسبت به بقبه انواع فوبیا را به وجود خواهد آورد تا جایی که این بیماران ممکن است با دیدن یک حوض آب کوچک که هیچ خطری برایشان ندارد و یا به واسطه خیس شدن ناگهانی صورت و بدنشان دچار ترس افراطی شده و حملات عصبی که اغلب با ایجاد احساس خفگی همراه است به آن ها دست بدهد.

ترس از حشرات یا انتوموفوبیا

کم و بیش اکثر مردم از دیدن برخی از حشرات می ترسند و یا احساسی ناخوشایند به جز ترس برایشان به وجود می آید، چنین احساسی به نوبه خود مشکلی ایجاد نمی گند زیرا همانطور که گفتیم ترس احساسی ذاتی است که اگر به موقع و به اندازه کافی بروز کند مفید است و موجب رعایت احتیاط می شود.

ولی اگر همین ترس کم و احساس ناخوشایند نسبت به همه حشرات و با شدت بروز کند تبدیل به بیماری به نام ترس از حشرات یا انتوموفوبیا می شود که یکی از موارد انواع فوبیا خاص محسوب می گردد. همانطور که می دانیم حشرات همگی موزی، آسیب رسان و همراه با ایجاد میکروب نیستند بلکه بسیاری از حشرات مانند پروانه ها زیبا می باشند و در عواطف انسانی جایگاهی خاص دارند.

متاسفانه افرادی که دچار این مورد از انواع فوبیا هستند نسبت به تمامی انواع حشرات می ترسند، با دیدن حشرات در محیط پیرامونشان ممکن است دچار حملات عصبی شوند، قدرت ترک کردن محیط را نداشته باشند و فقط به گوشه ای پناه ببرند، گاه گریه کنند و جیغ بزنند و به طور کلی دچار رفتارهای غیر عادی و غیر منطقی شوند.

بسیاری از بیماران ترس از حشرات حتی با دیدن عکس، فیلم، شنیدن اسم حشرات و یا تجسم کردن در ذهنشان به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و تصور می کنند که حشرات با نزدیک شدن به آن ها قصد آسیب زدن جدی به این بیماران را دارند.

گاهی ترس از حشرات سبب می شود که بیماران رویدادهای غیر منطقی مانند هجوم آوردن تعداد بسیاری زیادی حشره به خود را تجسم کنند که در آن موقعیت امکان فرار و یا دفاع از خود را ندارند. بهتر است بدانیم که این مورد از انواع فوبیا نیز می تواند کاملا ناخودآگاه بروز کند یعنی زمینه ارثی، ژنتیکی یا ذاتی داشته باشد و یا اینکه به واسطه رویدادی ترسناک و تلخ که حشرات مسبب آن بوده اند ایجاد شود.

ترس از خون یا هموفوبیا

یکی دیگر از انواع فوبیا که با نشانه های منحصر به فرد و خاص بروز می کند ترس از خون یا هموفوبیا می باشد. همانطور که گفتیم این نوع از ترس افراطی در دسته فوبیاهای خاص قرار می گیرد، با ایجاد اضطراب همراه است و به نسبت شایع می باشد.

قطعا دیدن صحنه هایی که همراه با خونریزی و جراحت است برای هیچ فردی لذت بخش و خوشایند نیست ولی افرادی که دچار هموفوبیا هستند بیش از حد نسبت به دیدن خون و هرآنچه که با خون در ارتباط است حساسیت نشان داده و متاسفانه در اغلب موارد این بیماران با دیدن خون حتی در حد بسیار ناچیز غش کرده و بیهوش می شوند، نشانه منحصر به فرد این مورد از انواع فوبیا نیز همین می باشد.

این بیماران معمولا به واسطه دیدن خون گیری در آزمایشات طبی، بخیه های کوچک و سطحی، اهداء خون، جراحت های هرچند کوچک و یا صدمه دیدن حیوانات و پرندگان تحت تاثیر قرار گرفته و نشانه های غیر عادی و گاه خطرناک را بروز می دهند. لازم به ذکر است که ترس از خون هیچ ارتباطی با سن و یا جنسیت ندارد و هرکسی به واسطه عوامل مختلف مانند تلقین دیگران، ذاتی، ژنتکی و یا رویدادی تلخ و تاثیر گذار ممکن است دچار هموفوبیا شود.

توصیه می شود افرادی که به دلیل مواجه شدن با یک اتفاق که با خونریزی همراه بوده پس از آن برای چند روز متوالی دچار تغییر حالات و رفتار می شوند، کابوس می بینند یا در ذهن خود رخ دادن اتفاقاتی بدتر را تجسم می کنند، در اسرع وقت به مشاور مراجعه کرده و از تشدید بیماری جلوگیری کنند.

ترس از آمپول یا تریپانوفوبیا

موردی از انواع فوبیا که با دیگر ترس های افراطی مانند ترس از خون ارتباط مستقیم دارد، البته بهتر است بدانیم که این نوع از فوبیا دارای ریشه های مختلفی مانند ترس ذاتی انسان از وسایل تیز و برنده و ترس از درد و آسیب دیدن می باشد.

ترس از آمپول یا ترس از سوزن معمولا در طول دوره کودکی ایجاد می شود و اگر مورد درمان به موقع قرار نگیرد به دوران بزرگسالی نیز منتقل می شود، البته لازم به ذکر است که رخ دادن یک اتفاق تلخ برای بیماران این نوع از ترس مانند فوت یکی از عزیزان به واسطه تزریق اشتباه، عوارض جدی ناشی از خون گیری غیر حرفه ای و یا تزریقات در دوران بزرگسالی بدون زمینه در کودکی نیز یکی از عوامل ایجاد ترس از آمپول می باشد.

بهتر است بدانیم ترس از سوزن می تواند موجب خودداری افراد از انجام آزمایشات طبی و یا تزریق داروهای ضروری برای درمان دیگر بیماری های آنان شود و در نتیجه مشکلات جسمی جدی و متعددی ایجاد گردد. بنابراین همانطور که گفتیم توجه به نشانه های انواع فوبیا، تشخیص و درمان به موقع این بیماری های روحی و روانی از اهمیت بالایی برخوردار است، به همین علت در ادامه مطلب به برخی از مهم ترین نشانه های مشترک انواع فوبیا اشاره می کنیم:

• ایجاد اضطراب و استرس شدید
• لرزیدن بدن
• فرار از موقعیت یا عدم توانایی برای ترک محل
• سرگیجه، سردرد
• حالت تهوع
• افزایش ضربان قلب
• بی نظمی ریتم تنفس
• احساس خفگی
• متوسل شدن به دیگران
• گریه و زود رنجی
• حملات عصبی

روش های از بین بردن انواع فوبیا

بهتر است بدانیم که تصوراتی مانند فوبیا درمان پذیر نیست، هرکسی از هر چیزی بترسد دیگر راه حلی ندارد و… کاملا اشتباه می باشد و اگر به نشانه های انواع فوبیا به خوبی توجه شود، تشخیص و درمان تخصصی به موقع انجام گرفته و دوره درمان تکمیل شود، فوبیا به طور کامل کنترل و درمان خواهد شد، همچنین درمان به موقع از بروز عوارض جدی نیز جلوگیری خواهد کرد. بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع در ادامه مطلب راه های درمان انواع فوبیا را بررسی می کنیم:

روان درمانی

روشی که نه تنها برای انواع فوبیا بلکه برای درمان تمامی بیماری های روحی و روانی لازم و ضروری می باشد، زیرا بیماری هایی که با سیستم عصبی افراد در ارتباط هستند مشکلی فیزیکی نیستند که به جراحی یا دارو نیاز داشته باشند بلکه باعث ایجاد اختلال در فرآیندهای عصبی می شوند.

بهتر است بدانیم که روان درمانی نیز دارای روش های مختلفی است که تشخیص و انتخاب هر راه درمانی با توجه به شرایط بیماران بر عهده مشاور و متخصص می باشد. در ادامه مطلب به روش های روان درمانی برای کنترل و بهبود انواع فوبیا اشاره می کنیم:

مواجه شدن یا مواجهه سازی(ERP)

روشی که اگر بیماران برای انجام آن صبور باشند نتایجی شگفت انگیز و مثبت به همراه خواهد داشت. بهتر است بدانیم در علم روانشناسی برای کنترل اضطراب تکنیک های مختلفی وجود دارد ولی تحقیقات ثابت کرده اند که اگر اضطراب با روش های مختلف نیز کنترل نشود، به طور خود به خودی بعد از گذشت مدت زمان بسیار کوتاه رفع خواهد شد.

از این رو مشاور اگر مواجهه سازی را برای درمان انتخاب کند به بیماران توصیه می کند به جای خودداری از فکر کردن به موضوعاتی که موجب ترسیدن آن ها می شود، به آن ها فکر کرده، از اضطراب ایجاد شده نترسند، از موقعیت فرار نکنند بلکه آنقدر در همان شرایط بمانند تا استرس فروکش کند.

رفتار درمانی شناختی(CBT)

روش درمانی که مشاور قسمت عمده انجام آن را برعهده دارد روش رفتار درمانی شناختی می باشد. طبق این روش فرد متخصص باید طرز فکر بیماران را نسبت به موضوعی که از آن می ترسند بررسی کرده، عواملی که سبب ایجاد چنین ترس افراطی می شوند را شناسایی کند و در نهایت نسبت به تغییر طرز تفکر بیماران اقدام نماید.

هیپنوتیزم

روشی که برخی از افراد آن را ساده تلقی کرده و ادعا می کنند که توانایی انجام آن را دارند در حالی که خلاف این موضوع صدق می کند. هیپنوتیزم روشی است که به تخصص کاملا خاص و حرفه ای نیاز دارد تا فرد بتواند بیماران را به حالت خلسه برده، مشکل را ریشه یابی کند، اتفاقات خوب گذشته را به زمان حالت ارتباط دهد و سپس بیماران را به حالت عادی برگرداند. بهتر است بدانیم که این روش اگر به درستی و با تعداد جلسات کافی انجام شود نتایج مثبتی را به دنبال خواهد داشت.

تمدد اعصاب

همانطور که گفتیم در علم روانشناسی راه ها و تکنیک های مختلفی برای کنترل اضطراب و رسیدن به آرامش وجود دارد که تحت عنوان تمدد اعصاب شناخته می شوند. توصیه می کنیم برای کنترل اضطراب و تسلط به اعصاب خود در مواجه شدن با مواقعی که نشانه های انواع فوبیا بروز می کنند از مشاور خود بخواهید تکنیک های کنترل اضطراب را به شما آموزش دهد.

دارو درمانی

همانطور که گفتیم همه بیمارانی که دچار مشکلات روحی و روانی از قبیل انواع فوبیا هستند قطعا به دارو درمانی نیاز نخواهند داشت. لازم به ذکر است تشخیص تجویز دارو برعهده متخصص می باشد و بیماران باید از مصرف خودسرانه داروهای روانپزشکی جدا خودداری کنند زیرا این داروها اگر بیشتر از مدت زمان معین و یا بیش از دُز مورد نیاز مصرف شوند نه تنها تاثیرات مثبت به همراه نخواهند داشت بلکه تاثیرات منفی نیز ایجاد می کنند.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی انواع فوبیا پرداختیم، سوال فوبیا چیست را پاسخ دادیم و همچنین راه های درمان و کنترل انواع فوبیا را بیان کردیم. با توجه به اهمیت موضوع فوبیاهای مختلف و ضرورت تشخیص و درمان به موقع آن ها، چنانچه در این زمینه به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.