علائم استرس و اضطراب در نوجوانان و راه های درمان آن

پشت سر گذاشتن دوره کودکی و وارد شدن به دوره نوجوانی و بلوغ با چالش های زیادی همراه است که می توانند موجب نگرانی والدین و فرزندان شوند. اضطراب در نوجوانان یکی از موضوعات مهم و چالش برانگیز برای تمامی نوجوانان و خانواده های آن ها می باشد. استرس و اضطراب در این سن ممکن است برای هر مسئله ای از کوچک و بی اهمیت تا مشکلات پیچیده رخ دهد. نکته قابل توجه این است که نوجوانان در این بازه سنی قطعا دچار اضطراب بیش از حد می شوند و فقط موضوع استرس در میان نوجوانان متفاوت است. این مشکل می تواند زمینه ساز اختلال در زندگی عادی نوجوانان و خانواده های آن ها شود و آینده این افراد را تحت تاثیر قرار دهد زیرا با وجود استرس بیش از اندازه در هر موضوعی کارایی جسمی و ذهنی کاهش یافته و در نتیجه امور زندگی پیش نمی رود.

البته استرس و اضطراب فقط مختص به نوجوانان نیست بلکه طبق تحقیقات انجام شده با شروع دوره جوانی میزان تنش و اضطراب افراد افزایش می یابد ولی برای امور مهم و موضوعات منطقی که در زندگی تاثیر گذار هستند. با توجه به اهمیت این موضوع و تاثیر آن در زندگی همه افراد، ما در این مقاله قصد داریم به بررسی علل مختلف استرس در نوجوانان بپردازیم، نشانه های وجود این مشکل و راه های درمان آن را بیان کنیم، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر در این زمینه با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

علت استرس در نوجوانان چیست؟

در ابتدای توضیحات این موضوع بهتر است بدانیم که استرس به چه معناست. در واقع استرس واکنش بدن در برابر یک رویداد فیزیکی و یا موضوع فکری است که می تواند خود را به صورت تنش حسی و عاطفی و یا واکنش جسمی نشان دهد. بدن با ترشح هورمون به استرس واکنش نشان می دهد و می تواند سبب افزایش دقت و هوشیاری، بالا رفتن تعداد ضربان قلب، تند شدن ریتم تنفس و آمادگی جسمی شود. باید بدانیم که این شرایط به تنهایی بد نیستند و برای انجام کارهای مهم و ضروری کاملا مفید می باشند و باعث افزایش کارایی مغز و جسم خواهند شد، ولی نکته مهم این است که اگر میزان استرس و اضطراب بیشتر شود، اثری کاملا منفی بر فعالیت جسمی و کارایی ذهنی دارد و افراد را از انجام کارهای مهم و یا تصمیم گیری های سرنوشت ساز و حیاتی باز می دارد. در رابطه با موضوع استرس بهتر است بدانیم که دو نوع اضراب وجود دارد:

• استرس حاد: یا همان استرس خوب و کوتاه مدت که وجود آن از بی تفاوت بودن افراد نسبت به موضوعات مهم می کاهد و هیجان لازم را برای انجام امور ایجاد می کند.
• استرس مزمن: یا همان استرس بد که به مدت طولانی ادامه دار خواهد بود و موجب تاثیر گذاری منفی بر کارایی جسمی و ذهنی افراد می شود.

همانطور که گفتیم اضطراب در نوجوانان در همه افراد این رده سنی وجود دارد ولی علل آن در هر فردی می تواند متفاوت باشد، در ادامه مطلب به برخی از علت های استرس در نوجوانان می پردازیم:

وضعیت تحصیلی

یکی از مهم ترین دغدغه های نوجوانان مسائل مربوط درس و تحصیل آن ها می باشد. دوره نوجوانی با کنکور خاتمه پیدا می کند و کنکور هم تبدیل به یک غول بزرگ در زندگی دانش آموزان شده است. نوجوانان برای آینده ای که به کنکور گره می خورد دچار ترس شده و برای رسیدن به نتیجه دلخواه و بهتر دچار استرس می شوند. گاهی اوقات اضطراب در نوجوانان برای مسائل درسی و تحصیلی تا حدی افزایش می یابد که آن ها را برای مدت کوتاه و یا طولانی از درس خواندن باز می دارد.

برای اطلاع از مشاوره آنلاین تحصیلی بر روی لینک کلیک کنید.

زندگی اجتماعی

گذشتن از دوره کودکی و ورود به دوره نوجوانی با تمایلاتی در این افراد همراه است، مانند تمایل به مستقل شدن، پرداختن به امور اجتماعی، پیوستن به گروه های ورزشی، عضو شدن در تیم های تحقیقاتی درسی و… زمانی که نوجوان راه پیش رو برای رسیدن به این اهداف را طولانی و دشوار ببیند و کسی هم به عنوان حامی در کنار او نباشد، ممکن است دچار استرس و نگرانی شود.

روابط عاشقانه

یکی از مشکلات رو به گسترش زندگی امروزی، تمایل اکثر نوجوانان به برقراری ارتباط با جنس مخالف است. اینگونه روابط در سنین کم موجب وابستگی عاطفی زود هنگام نوجوانان می شود. گاهی بعضی از این افراد برای پنهان کردن روابط عاشقانه خود از والدین و اطرافیان دچار استرس های بیش از حد می شوند و گاهی هم دلیل این اضطراب ناشی از ترس از دست دادن معشوقه می باشد.

تغییرات فیزیکی جسمی

همانطور که می دانیم شروع دوره نوجوانی با بلوغ جسمی همراه است و تغییرات چشم گیری در شرایط فیزیکی افراد رخ می دهد. یکی از دلایل استرس در نوجوانان می تواند نداشتن اطلاعات کافی در این زمینه باشد. مثلا پریود دختران یکی از موضوعاتی است که والدین باید درباره آن صحبت مفید و کافی را با فرزند خود داشته باشند.

رقابت غیر منطقی

در میان نوجوانان افرادی هستند که وارد رقابت های سخت و غیر منطقی درسی یا ورزشی می شوند و دشوار بودن مسیر، فکر کردن به نتیجه نامعلوم، رقبای سخت کوش باعث ایجاد اضطراب و استرس برای آن ها می شود. نوجوانان باید توسط والدین، معلمان و مشاوران توجیه شوند که هر رقابتی ارزش جنگیدن را ندارد و بهتر است با اتکا به توانمندی و استعدادی که دارند تلاش کنند و نگرانی از بابت نتیجه کار نداشته باشند.

اتفاقات ناگهانی

رخ دادن حوادث و اتفاقات ناگوار و همچنین منفی مانند فوت اعضای خانواده و اقوام نزدیک، تصادف، ورشکستی مالی والدین، بیماری های سخت خود و اعضای خانواده می توانند زمینه ایجاد استرس در نوجوانان باشند.

تغییرات تاثیر گذار در زندگی

تغییراتی همچون مهاجرت از شهر، عوض کردن محله در همان شهری که زندگی می کنند، جا به جایی مدرسه و برخورد با دوستان و هم کلاسی های جدید می توانند از دلایل استرس در نوجوانان باشند.

شرایط خانوادگی

گاهی اوقات برخورد نامناسب والدین با فرزندان، جدایی آن ها از یکدیگر و یا ازدواج مجدد و وارد شدن فرد جدید به زندگی نوجوانان می توانند تاثیرات منفی جبران ناپذیری را برای آن ها به دنبال داشته باشند و موجب ایجاد تنش و استرس شوند.

برای اطلاع از شیوه رفتار صحیح با نوجوانان بر روی لینک کلیک کنید.

رقابت با خواهر و برادر

یکی از انواع مشکلاتی که در اکثر خانواده ها وجود دارد حسادت فرزندان به یکدیگر است، چون بعضی از آن ها تصور می کنند که پدر یا مادرشان به یکی از خواهر یا برادرهای آن ها بیشتر توجه می کنند. گاهی اوقات این تصور کاملا درست است و والدین با رفتار اشتباه خود حس اضافه بودن و عدم امنیت را به نوجوانان خود منتقل می کنند و به این طریق زمینه ایجاد استرس در این افراد فراهم می شود.

اتفاقات منفی در کودکی

مهم ترین اتفاقی که ریشه در کودکی افراد دارد و موجب ایجاد استرس درنوجوانان می شود تعرض و سوء استفاده های جنسی از آنان می باشد. مشکل بزرگ و خطرناکی که با سکوت کودکان همراه است و تبدیل به یک مشکل بزرگ روحی می شود. این مشکل با واردن شدن به دوره بلوغ و آشنایی بیشتر با شرایط جنسی سبب بروز استرس در نوجوانان می شود.

شرایط مالی

متاسفانه به هر میزان که نوجوانان در جریان مشکلات مالی خانواده قرار بگیرند، بیشتر هم دچار استرس شده و از بابت آینده خود و اعضای خانواده نگران می شوند. تحقیقات نشان می دهند که فرزندان خانواده هایی که مشکل مالی جدی دارند و اکثر اوقات برای تامین نیازهای خود با مشکل مواجه می شوند، بیشتر دچار اضطراب در دوره نوجوانی خواهند شد.

ارتباط با بعضی از دوستان ناباب

بدون شک تمامی والدین این نگرانی را درمورد ارتباط نوجوانان خود با دوستانشان دارند. گاهی اوقات بعضی از افراد توسط دوستان و هم کلاسی ها به انجام کارهای خطرناک و هنجار شکن مانند مصرف الکل، مواد مخدر و کشیدن سیگار تشویق می شوند و به این ترتیب زمینه ایجاد اضطراب در نوجوانان فرام می شود.

برای اطلاع از نشانه های اعتیاد به الکل بر روی لینک کلیک کنید.

انتظارات غیر منطقی والدین

نوجوانانی هستند که والدین آن ها به دلیل رویا پردازی های خود و به دست آوردن جایگاه اجتماعی بهتر، فرزندان را مجبور به انجام کارهای سخت و بیش از حد توانایی می کنند. مثلا وارد شدن به رقابت های ورزشی و درسی که مورد علاقه نوجوان نیست و یا خارج از حد توانایی آن ها می باشد. این رفتار والدین سبب بروز استرس در نوجوانان می شود.

برای اطلاع از راهکار های حل اختلافات خانوادگی بر روی لینک کلیک کنید.

عدم عزت نفس

یکی از علل ایجاد استرس، پایین بودن عزت و اعتماد به نفس نوجوانان است. برخی از نوجوانانی که این مشکل را دارند از توانایی های ارزشمندی برخوردار هستند که فقط به دلیل القا شدن حس ناتوان بودن به آن ها دچار استرس می شوند و استعداد خود را نادیده می گیرند. بهترین راه حل برای این موضوع همراهی والدین با فرزندشان و نشان دادن توانایی های آن ها به خودشان است.

برای اطلاع از راه های تقویت عزت نفس کودکان بر روی لینک کلیک کنید.

ناتوان بودن در مدیریت کارها و زمان

یکی از بزرگترین مشکلاتی که نوجوانان مخصوصا کسانی که در رقابت های درسی سنگین وارد می شوند، کمبود وقت است. هرچقدر فرد با کمبود زمان مواجه باشد در انجام کارها و مدیریت کردن برنامه روزانه بیشتر ناتوان می شود و به این ترتیب استرس و اضطراب در او بروز می کند.

تاثیرات فضای مجازی

مهم ترین تاثیر فضای مجازی بر نوجوانان، حقیر شمردن زندگی آن ها با نشان دادن زندگی های مجلل است. نوجوان با دیدن پایین بودن زندگی خود در برابر دیگران دچار دغدغه و نگرانی درمورد آینده می شود و استرس به او دست می دهد.

افسردگی و بیماری های روحی

از عوارض تمامی بیماری های روحی و روانی همانند افسردگی، ایجاد استرس های طولانی مدت و مشکل زا می باشد.

برای اطلاع از راه های درمان افسردگی بر روی لینک کلیک کنید.

علائم اضطراب در نوجوانان

وجود استرس در هر فردی بدون شک با بروز نشانه هایی همراه است که نشانه ها لزوما روحی و رفتاری نیستند بلکه وجود استرس می تواند با ایجاد مشکلات جسمی همراه باشد. به دلیل پنهان کاری نوجوانان در رابطه با مشکلاتی که موجب ایجاد استرس می شود، والدین و دیگر اعضای خانواده باید از طریق تغییر رفتار و شرایط روحی و جسمی آن ها متوجه وجود مشکل و استرس نوجوانان شوند، در ادامه مطلب به برخی از نشانه های اضطراب در نوجوانان اشاره می کنیم:

علائم رفتاری

نشانه هایی که با تغییر در رفتار نوجوانان و یا به وجود آمدن رفتاری های جدید همراه است.مانند:

• کم خوابی
• بی دقتی
• عصبانیت و پرخاشگری
• فراموشی و اختلال در یادآوری مطالب
• ناخن جویدن
• کندن پوست لب
• کندن موهای سر و صورت
• دندان قروچه
• راه رفتن با سکوت و فرو رفتن در فکر

علائم احساسی

در بسیاری از افرادی که دچار استرس می شوند اختلالات احساسی و حتی عاطفی بروز می کنند.مانند:

• افسردگی
• ناراحتی و احساس غم
• عصبانیت
• آشفتگی
• غیر منطقی شدن
• حس ناامیدی، تنهایی و بی پناهی
• کج خلقی
• گوشه گیری و انزوا
• عدم هیجان داشتن برای انجام کارها

علائم شناختی

یعنی تاثیر استرس بر روی مسائل فکری و توانایی های فردی نوجوانان، مانند:

• عدم تمرکز
• عدم مسئولیت پذیری
• خرابکاری در انجام امور
• سهل انگاری
• بی دقتی
• فراموشی
• قضاوت نادرست

علائم جسمانی

همانطور که گفتیم نشانه های استرس فقط به مشکلات رفتاری و روحی ختم نمی شوند بلکه ایجاد مشکلات جسمی هم از علائم وجود استرس و اضظراب در افراد است.مانند:

• سوزن سوزن شدن دست ها
• حالت تهوع
• یبوست
• مشکلات معده
• سرگیجه و سردرد
• خستگی و بی رمقی
• بی نظمی عادت ماهیانه در دختران
• افزایش تعداد ضربان قلب و ریتم تنفس
• بی توجهی به ظاهر
• کم اشتهایی
• کاهش وزن

بنابراین توجه اعضای خانواده به یکدیگر و حتی توجه دوستان می تواند موجب شناخت زود هنگام مشکلات افراد شود تا درمان به موقع انجام بگیرد و از بروز مشکلات جدی تر جلوگیری شود.

درمان اضطراب در نوجوانان

بعد از اینکه والدین از وجود استرس در نوجوانان آگاه شدند و نشانه های آن را در رفتار و شرایط جسمی فرزندان خود دیدند باید به فکر درمان به موقع و حل مشکل اصلی که موجب بروز استرس شده است، باشند. از این رو در ادامه مطلب به بررسی برخی از راه های درمان استرس در نوجوانان می پردازیم:

خواب کافی

همانطور که گفتیم نوجوانان به دلیل کمبود زمان برای انجام کارهای خود و یا استرس ناشی از دیگر مشکلات دچار کم خوابی می شوند. هرچقدر میزان کم خوابی نوجوانان بیشتر شود، استرس این افراد هم افزایش پیدا می کند. به همین دلیل داشتن الگوی خواب منظم و نظارت والدین بر روند خواب فرزندان می تواند راه درمانی مناسبی برای رفع این مشکل باشد. همچنین برای درمان کم خوابی که به راحتی برطرف نمی شود می توان به مشاور مراجعه کرد.

رژیم غذایی سالم

وقتی که نوجوان با مشکلات غذایی رو به رو باشد و مواد مغذی ضروری بدنش تامین نشود به صورت غیر ارادی دچار مشکلات ذهنی و روحی شده، تمرکزش به هم می ریزد و در نهایت با استرس مواجه می شود. بنابراین والدین باید رژیم غذایی مناسبی که همه گروه های میوه، سبزیجات، گوشت، لبنیات، نان و غلات را شامل می شود به میزان مورد نیاز نوجوان خود تهیه کنند.

فعالیت جسمی

همیشه گفته می شود که ذهن سالم در بدن سالم است و تمامی تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می دهند که فعالیت جسمی مداوم ولی به دور از رقابت و تنش برای کنترل و درمان استرس مناسب هستند. فعالیت هایی همچون پیاده روی، شنا و یوگا در این زمینه مفید هستند.

برقراری روابط دوستانه میان والدین و نوجوان

تمامی نوجوانان نیازمند صحبت کردن به دور از تنش و دعوا با والدین خود هستند. زمانی که نوجوانان در تمامی زمینه هایی که نیاز به مشورت دارند و یا با مشکل مواجه شده اند با والدین خود صحبت کنند قطعا از میزان استرس آن ها کاسته می شود و با رفع مشکلی که دارند، استرس هم درمان می شود.

عدم تمرکز بر نقاط منفی

توصیه می شوند برای درمان و کنترل اضطراب در نوجوانان، هنگامی که این افراد دچار استرس می شوند در محلی آرام قرار گرفته، چشمان خود را ببندند، افکار منفی را از خود دور کرده و به نقاط مثبت فکر کنند. بعد از چند دقیقه ضربان قلب به حالت عادی برمی گردد و استرس فروکش می کند.

پشتیبانی والدین

گاهی اوقات نوجوانان سهوا دچار اشتباه می شوند و کار خطایی را انجام می دهند. این افراد اگر بدانند که اطلاع یافتن والدین از این موضوع موجب تنبیه، ایجاد تنش و دعوا می شود، موضوع را از والدین خود پنهان کرده و دچار دروغگویی و به طبع آن دچار استرس می شوند. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی والدین باید با رفتار و کارهای خود نشان دهند که در صورت اشتباه کردن نوجوان همچنان پشتیبان او خواهند بود و با این کار از استرس نوجوان خود بکاهند.

انجام تمرینات تنفسی

نفس کشیدن عمیق، تمرینات هوازی، حرکات کششی و یوگا به کنترل استرس کمک می کنند. نفس عمیق کشیدن موجب درمان آنی اضطراب در نوجوانان می شود.

صحبت دو طرفه با دوستان

بدون شک نوجوانان از طریق صحبت با دوستان خود درباره مشکلی که دارند به آرامش می رسند ولی این صحبت کردن باید دو طرفه باشد و همراه با آن راهکارهایی هم که در حد توان افراد است بیان شود.

انجام کارهای مورد علاقه

گاهی اوقات نوجوانان به دلیل وارد شدن فشار های زندگی مانند مشکلات درسی، خانوادگی، عاطفی و… دچار استرس می شوند و به اصطلاح روح خسته ای دارند. در این مواقع گذراندن وقت برای انجام کارهای مورد علاقه مانند تفریح، گردش، گذراندن وقت با دوستان، خرید کردن و… می توانند راه های مفیدی برای درمان استرس در نوجوانان باشند.

جلسات مشاوره ای

لازم به ذکر است که وجود استرس در هر فردی برای طولانی مدت مشکلات جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت، پس نباید به راحتی از کنار موضوع استرس و اضطراب گذشت. یکی از راه های اصولی درمان این مشکل، صحبت با مشاور می باشد.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی جنبه های مختلف استرس در نوجوانان پرداختیم و برخی از مهم ترین علل بروز آن، نشانه ها و راه های درمانی را بیان کردیم. با توجه به دوره سنی حساس نوجوانی درمان به موقع استرس از اهمیت بالایی برخوردار است. چنانچه در این زمینه نیاز به مشاوره تخصصی دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.