علائم و نشانه های افسردگی فصلی + نحوه درمان

شاید بتوان گفت که اغلب افراد، به ویژه خانم ها حداقل برای یک بار هم که شده افسردگی فصلی یا همان اختلال عاطفی فصلی را تجربه کرده اند. چرا که این اختلال در اثر مواردی همچون کمبود دریافت نور خورشید در پائیز و زمستان به وجود می آید. اما علائم و نشانه های افسردگی فصلی چیست؟ چه وقت باید آن را جدی گرفت و چه وقت جای نگرانی ندارد؟ نحوه تشخیص آن چگونه است و معمولا برای درمان افسردگی فصلی از چه روش هایی استفاده می شود. 

پاسخ این سوالات را در مقاله حاضر خواهیم یافت و با علت های این مشکل آشنا خواهیم شد. همچنین، اگر خود یا اطرافیانتان با اختلال فصلی عاطفی دست و پنجه نرم می کنید، می توانید با مشاوران ما تماس حاصل کرده و پاسخ سوالات خود را در اسرع وقت دریافت نمائید. 

افسردگی فصلی چیست؟

پدیده افسردگی انواع مختلفی دارد که از افسردگی ماژور، افسردگی مداوم، افسردگی پس از زایمان، افسردگی آتیپیک، افسردگی سایکوتیک، اختلال دو قطبی، افسردگی موقعیتی، و افسردگی فصلی.

در این میان، افسردگی فصلی که تحت عنوان اختلال عاطفی فصلی نیز شناخته می شود، نسبت به سایرین رواج بیشتری داشته و اکثر افراد آن را تجربه می کنند. اما منظور از این نوع افسردگی چیست؟

نام اختلال عاطفی فصلی خود تا حد زیادی بیانگر ماهیت آن است. یعنی اختلالی که فصول خاصی از سال که عمدتا پائیز و زمستان می باشند، رخ می دهد. بنابراین، انتظار می رود که این نوع افسردگی در فصل های نامبرده شروع شده و در بهار و تابستان رو به بهبودی رود. در غیر این صورت، باید آن را در رده سایر اختلالات قرار داد و منشا غم و اندوه را در چیزهای دیگر جستجو نمود.

علت بروز اختلال عاطفی فصلی چیست؟

تقریبا همه ما شنیده ایم که یکی از مهم ترین دلایل ایجاد افسردگی فصلی همان عدم دریافت نور خورشید می باشد. اما سوال این است که نور خورشید چه تغییری در سیستم بدن ایجاد می کند که می تواند تا این حد تاثیر گذار باشد؟

حقیقت این است که اصلی ترین دلیل اهمیت نور خورشید، خاصیت افزایش ویتامین دی در بدن است. بطوری که هرچه پوست بدن، اشعه های خورشید را بیشتر دریافت کند، میزان ویتامین D بیشتر خواهد بود.

این ویتامین بر ترشح هورمون سرتونین تاثیر می گذارد. سرتونین یکی از انتقال دهنده های عصبی است که از مهم ترین نقش های آن، افزایش لذت و سرخوشی در فرد می باشد. از این رو، اگر ویتامین دی و به دنبال آن، سرتونین کاهش یابد، احساس غم و اندوه افزایش خواهد یافت.

بعلاوه، همراه با این مسائل، ساعت بیولوژیکی بدن تغییر کرده و حتی خواب یا اشتها نیز دچار تغییرات غیر معمولی می شوند که این ها همگی در با افسردگی رابطه متقابلی خواهند داشت.

علائم و نشانه های افسردگی فصلی

هر شخصی ممکن است نشانه های افسردگی فصلی را به شکل متفاوتی بروز دهد. اما یک سری علائم در میان همه افراد شیوع بیشتری دارند. مثلا اینکه، برخلاف افسردگی ماژور که شخص مبتلا دچار بی اشتهایی یا کم خوابی می شود، در اختلال عاطفی فصلی معمولا میل به خواب و پر اشتهایی بیشتر خواهد شد.

اما به طور کلی، ما در زیر نشانه هایی را ذکر کرده ایم که شما را در شناخت بهتر این افسردگی کمک می کنند.

• پر خوابی و پر اشتهایی
• بی علاقگی و عدم لذت بردن از فعالیت هایی که قبلا لذت بخش بوده اند
• کناره گیری از اجتماع و میل به انزوا
• اضطراب و تحریک پذیری بالا
• کاهش سطح انرژی و خستگی زیاد
• کاهش میل جنسی
• عدم تمرکز کافی
• اشکال در تفکر واضح
• میل به خوردن شیرینی جات و کربوهیدرات ها
• سر درد
• افزایش وزن
• احساس ناامیدی و بی ارزشی
• افکار خودکشی

چه عوامل در ایجاد افسردگی فصلی تاثیرگذارند

حقیقت آن است که در هر نوع اختلال روانی یا جسمی، یک سری عوامل می توانند در ظهور و بروز یا تشدید آن اثرگذار باشند. به همین منوال، مواردی که در زیر بیان شده اند، میزان شیوع اختلال عاطفی فصلی را تحت تاثیر قرار می دهند.

• جنسیت: به طور کلی خانم ها بیشتر در معرض اختلالات خلقی قرار دارند و از این رو، افسردگی نیز در این جنسیت بیشتر دیده می شود.
• موقعیت جغرافیایی: هر چه نور آفتاب در یک منطقه کمتر تابیده شود، میزان اختلال عاطفی فصلی بیشتر است. مثلا، کشورهای نزدیک به قطبین بیشتر به این نوع افسردگی مبتلا می شوند.
• نوع پوشش: کشورهایی که در آن ها افراد جامعه پوشیده تر هستند، به دلیل عدم دریافت نور کافی خورشید، افسردگی زیادتر است. به ویژه، برای خانم های کشورهای اسلامی.
• ابتلا به اخلاقات خلقی: داشتن سابقه انواع اختلالات روانی، بخصوص اختلال دو قطبی و اختلال اسکیزوفرنی این شکل از افسردگی را تقویت می کند.
• کمبو ویتامین دی: این ویتامین در افزایش سطح ویتامین دی که یک هورمون ایجاد کننده لذت است، تاثیر گذار می باشد.
• افکار منفی: هر چه افکار منفی در ذهن بیشتر باشد، احتمالا ابتلا به اختلالات روانی بیشتر خواهد بود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اختلال عاطفی افسردگی به سه سطح خفیف، متوسط و شدید دیده می شود. بسته به اینکه علائم فوق الذکر تا چه حد در یک فرد شدید و طولانی مدت باشد، میزان افسردگی نیز متفاوت خواهد بود.

به طور مثال، برخی از افراد تنها یک تنگی خلق کوتاه و خفیف را در خود احساس می کنند و دوباره به حالت عادی بر می گردند. در چنین مواردی جای نگرانی نبوده و طبیعی به شمار می رود. اما در برخی موارد، اختلالات خلقی نوسانات زیادی وجود دارد، یا اینکه شخص دچار گوشه گیری، انزوا، گریه های مداوم، غم و اندوه زیاد، ناامیدی می شود. به طوری که حتی زندگی یا فعالیت های او مختل می گردند.

این علائم به نشانه های افسردگی ماژور شبیه هستند و بایستی حتما به مشاور مراجعه شود تا دلایل اصلی مشکل و روند درمان به درستی طی شود.

تشخیص اختلال عاطفی فصلی

اگر علائم بالا را در خود یا اطرافیانتان مشاهده و احساس نگرانی کردید، بهتر است که به یک روانشناس و مشاور خوب مراجعه نمائید. این کارشناسان ضمن صحبت و پرسیدن چند سوال، معیارهایی را برای تشخیص آن مد نظر قرار می دهند. به عنوان مثال:

• افسردگی در یک زمان خاص از سال بروز پیدا می کند.
• علائم در دو سال مشاهده شود و در فصول بین آن ها، هیچ گونه افسردگی اساسی دیگری مشاهده نشود.
• نشانه ها نباید بیش از حد شدید باشند.

پیشگیری از افسردگی فصلی

خوشبختانه اختلال عاطفی فصلی تا حد زیادی قابل پیشگیری و کنترل است و با در نظر گرفتن یک سری نکات می توان از بروز علائم جدی خودداری نمود. برای این منظور، توصیه می کنیم:

• بیشتر در معرض نور خورشید قرار گیرید. سعی کنید حتی در هوای ابری نیز دقایقی را به پیاده روی یا گذراندن وقت در بیرون از خانه بگذارید.
• رژیم غذایی سالم و مغذی داشته باشید. بهتر است غذاها، سبزیجات و میوه های دارای انواع ویتامین ها به ویژه ویتامین دی را مصرف کنید.
• ورزش را فراموش نکنید. هر روز چند دقیقه را به ورزش کردن های هر چند سبک اختصاص دهید.
• ارتباطات اجتماعی و دوستانه خود را افزایش دهید. اگر فعالیت های منظم و مفید گروهی داشته باشبد، حال بسیار بهتری خواهید داشت.
• برای زندگی خود هدف داشته باشید و آن را با جدیت دنبال نمائید.

درمان افسردگی فصلی

بسته به شدت نشانه ها، درمان افسردگی فصلی نیز متفاوت خواهد بود. اما در کل، سه روش نور درمانی، دارو درمانی و روان درمان می باشد. برای آشنایی بیشتر با این شیوه ها، در ادامه آن ها را توضیح می دهیم.

روان درمانی

با وجود آنکه اختلال عاطفی فصلی بیشتر منشا بیولوژیکی و فصلی دارد، اما بخشی از آن را می توان به سابقه روانی اطلاق داد. علت این امر هم آن است که گاهی حالت های افسردگی با پایان یافتن فصول پائیز و زمستان به طور کامل رفع نمی شوند و شخص به دلیل مشکلات زمینه ایی دیگر، این حالت را همچنان در مواقع دیگر سال کمابیش با خود دارد.

از این منظور، درمانگران با بررسی تاریخچه فرد، مشکلات احتمالی را ارزیابی کرده و برای درمان آن ها از روان درمانی استفاده می کنند.

فتوتراپی یا نور درمانی

در برخی از کشورها، کلینیک هایی وجود دارد که در آن ها برای کاهش افسردگی یا اختلال عاطفی فصلی از یک سری نورها با طیف خاص استفاده می شود و شخص در طول درمان در زمان های خاصی برای دریافت این نور به کلینیک مراجعه می کند.

البته این روش بیشتر برای مواقعی است که منطقه جغرافیایی به علت ابری بودن هوا، نور خورشید کمی را دریافت می کند. اما در کشوری مانند ایران با چنین مشکلی کمتر مواجه هستیم و فتوتراپی را می توان به صورت طبیعی انجام داد.

دارو درمانی

در مواردی علائم متوسط رو به شدید می باشد، حتما از دارو درمانی استفاده خواهد شد تا کنترل حالت های منفی راحت تر شود. دوز و مدت مصرف این داروها بر اساس اختلال تعیین می شود و لزام است که شخص حتما مطابق با دستور پزشک و به طور منظم آن ها را مصرف نماید. همچنین، از قطع یکباره بایستی جدا خودداری نمود.

سخن پایانی

امیدواریم مطالب فوق به شما در شناخت علائم و نشانه های افسردگی فصلی کمک کرده و حال بدانید که درمان افسردگی فصلی چیست؟

برخی از هموطنان گرامی با اختلالات روانی متفاوتی دست و پنجه نرم می کنند و به علت های مختلف امکان دریافت مشاوره حضوری ندارند. سامانه دکتر این امکان را فراهم کرده است تا همه دوستان گرامی به صورت تلفنی و آنلاین مشکلات خود را مطرح کرده و راهنمایی دریافت کنند.