اختلال انطباقی چیست؟ + علائم، نحوه تشخیص و درمان آن

آیا می دانید اختلال انطباقی چیست؟ اگر بخواهیم یک تعریف مختصر و مفید از این نوع اختلال ارائه دهیم، می توان آن را واکنش غیر معمول و طولانی مدت به یک عامل استرس زا دانست. البته بسته به یک سری متغیرها، علائم انواع اختلال انطباقی متفاوت است و تشخیص آن ها تنها توسط متخصصان امکانپذیر است. به همین دلیل هم لازم است که افراد برای تشخیص و درمان اختلال انطباقی یا همان اختلال سازگاری حتما به پزشک یا روانپزشک مراجعه نمایند.

با این وجود، ما در این مقاله اطلاعات کلیدی و مهمی را در این باره ارائه داده ایم تا خوانندگان گرامی با بینش بیشتری از وجود یا عدم وجود این مسئله آگاه شده و در صورت لازم، برای درمان اقدام نمایند. همچنین، چنانچه با سوال یا ابهامی در مورد اختلال سازگاری مواجه شدید، می توانید با مشاوران و روانشناسان دکتر فکر در تماس باشید.

منظور از اختلال انطباقی چیست؟

احتمالا شما هم مانند همه انسان ها در برهه ایی از زمان با اتفاقات یا رویدادهای استرس زا مواجه شده اید. در چنین مواقعی، بروز واکنش هایی همچون نگرانی، اضطراب، هیجان، عصبانیت یا حتی خشم تا حدی می تواند طبیعی باشد و معمولا بعد از مدت کوتاهی، با شرایط جدید سازگاری به وجود می آید.

اما برخی از افراد در مواجهه با چنین شرایطی، پاسخ های عاطفی و رفتاری از خود نشان می دهند که شدیدتر از حالت معمول است و نمی توانند نسبت به آن سازگاری پیدا کنند. چنین حالتی را اختلال انطباقی می نامند.

اختلال انطباقی یا همان اختلال ناسازگاری، گاهی به عنوان افسردگی موقعیتی شناخته شده و می تواند باعث مشکل در فعالیت ها یا عملکردهای روزانه، شغلی، تحصیلی و اجتماعی گردد.

طیف وسیعی از موضوعات موجب اختلال سازگاری در فرد می شود. چه بسا شخصی بخاطر مسائلی همچون شکست عشقی، ورشکستی مالی، برخی رویدادهای تکراری و ناخوشایند روزانه، طلاق و … دچار استرس های مفرط گردد و شخص دیگر پس از مرگ عزیزان تا مدت های طولانی نتواند به تعادل روحی روانی برسد. اما چیزی که مشخص است، آن است که در صورت رسیدگی به موقع، این اختلال پس از مدتی ( تقریبا ۶ ماه) از بین خواهد رفت. بنابراین، نباید در مورد آن دچار نگرانی بیش از حد شد یا غیر قابل درمان دانست.

علائم اختلال انطباقی چیست؟

در مورد علائم اختلال انطباقی نمی توان حالات مشخص و قطعی را نام برد. چرا که بسته به سن، جنسیت و ویژگی های شخصیتی ممکن است هر کسی احساس خود را به شکل متفاوتی بروز دهد. گفتنی است که این نوع اختلال در میان زنان دو برابر بیشتر از مردان دیده می شود.

توجه داشته باشید که علائم اختلال سازگاری هم می تواند به صورت ذهنی مشاهده شود هم جسمی، و اگر برای درمان آن اقدام نشود، مدت ماندگاری بیشتری خواهند داشت.

همچنین، به طور معمول علائم سه ماه پس از شروع عامل استرس زا آغاز شده و با شدت آن تناسب ندارند. از سوی دیگر، میزان و نوع سوگواری با فرهنگی که فرد در آن زندگی می کند، سازگاری ندارد. اگر در خود یا اطرافیانتان به هنگام بروز مشکل، شاهد علائم نام برده در زیر بودید، به احتمال زیاد اختلال سازگاری به وجود امده است.

• داشتن حالت افسردگی مثل: گریه های زیاد و احساس ناامیدی
• اضطراب و استیصال: عصبانیت، بی قراری و یا داشتن اضطراب جدایی
• افکار خودکشی
• لذت نبردن از وقایع خوشایند
• عملکرد ضعیف در تحصیل و کار
• تغییرات رفتاری زیاد
• سردرد یا معده درد
• تپش قلب ( ضربان قلب نامنظم یا شدید)
• گوشه گیری و انزوا
• رفتارهای پر خطر مانند انواع پرخاشگری یا خرابکاری
• تغییر در اشتها مثل بی اشتهایی یا پرخوری
• بی خوابی و یا خواب زیاد

علل اختلال سازگاری

در توضیحات فوق، مثال هایی را در مورد اتفاقات یا رویدادهایی که ممکن است موجب اختلال ناسازگاری شود ارائه دادیم. اما اگر بخواهیم علل اختلال انطباقی را یک دسته بندی کلی قرار دهیم، می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• وقایع و تجربیات مربوط به گذشته: افرادی که در دوران کودکی در معرض استرس های زیاد و مکرر بوده اند، بیشتر مستعد ابتلا به اختلال پاسخ استرسی می شوند.
• مشکلات سلامت روان: اگر شخصی قبلا به انواع اختلالات روانی همچون افسردگی و اضطراب مبتلا بوده باشد، احتمال بیشتری برای ابتلا به اختلال سازگاری دارند.
• شرایط سخت زندگی: مواجهه با استرس های طولانی مدت و زیاد در زندگی به دلیل مسائلی همچون مشکلات زناشویی، مشکلات خانوادگی، بچه دار نشدن، از دست دادن شغل، قبول نشدن در کنکور، بلایای طبیعی، داشتن بیماری، مشاهده صحنه های خشونت آمیز و … .

نحوه تشخیص اختلال انطباقی

اولین قدم در تشخیص اختلال سازگاری این است که شخص یا اطرافیان او، علائم بیان شده در بالا را مشاهده نمایند. در این صورت بایستی حتما به پزشک مراجعه شود. پزشک در چنین مواردی، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و از شما درباره سابقه سلامت روانی سوالاتی می پرسد. البته برای تشخیص اینگونه اختلالات معمولا آزمایش خاصی انجام نمی شود و تنها به آزمایشات معمولی نیاز است.پ

به غیر از پزشک، گاهی لازم است که روانپزشک یا روانشناسی بالینی هم از شخص بخواهند تا پرسشنامه هایی را تکمیل کند و یا با او مصاحبه نمایند. معیارهایی که متخصصان برای تشخیص اختلال ناسازگاری مهم می دانند، عبارتند از:

• نشانه های تغییر زیاد احساسات و رفتارها پس از ۳ ماه از رویداد استرس زا
• بروز سطح بالای پریشانی غیر معمول به اتفاقات ناخوشایند
• بروز مشکل یا اختلال در عملکردهای روزانه و مهم زندگی
• علائم مربوط به سایر انواع اختلالات روانی

انواع اختلال انطباقی

به طور کلی، شش نوع اختلال سازگاری وجود دارد که در زیر آن ها را توضیح داده ایم.

اختلال سازگاری با خلق افسرده

در این نوع اختلال، حس اندوه و ناامیدی زیادی تجربه می شود و شخص مکررا گریه می کند. به همین دلیل هم نسبت به کارها یا فعالیت های مورد علاقه خود بی میل شده و لذت نمی برد.

اختلال سازگاری همراه با اضطراب

شخص در چنین حالتی دچار نگرانی و اضطراب زیاد شده و غالبا از عدم تمرکز و حافظه پائین، بی قراری و ترس از جدایی رنج می برد.

اختلال سازگاری با اضطراب و افسردگی

نشانه هایی که در دو نوع بالا گفته شد، همزمان در این شکل از اختلال انطباقی رخ می دهند.

اختلال سازگاری همراه با اختلال در رفتار

اگر شخصی دچار این نوع اختلال شود، رفتار وی دچار تغییرات زیادی می شود. برای مثال، به حقوق دیگران تعرض می کند، هنجار شکنی و قانون شکنی در او دیده می شود، گرایش به بزهکاری در کودکان و نوجوانان یا حتی بزرگسالان وجود دارد، و وظایف کاری یا تحصیلی خود را نادیده می گیرند.

اختلال سازگاری با ترکیبی از اختلال احساسی و رفتاری

تمامی علائم ذکر شده برای انواع اختلال انطباقی در بالا، در این شکل از اختلال دیده می شود.

اختلال ناسازگاری نا مشخص

در مقابل رویدادهای استرس زا، واکنش هایی از خود نشان می دهند که ممکن است با علائم فوق الذکر چندان شباهت نداشته باشد. رایج ترین این علائم به مواردی همچون مشکلات جسمانی اعم از سردرد، بدن درد، معده درد، تپش قلب و بی خوابی مربوط می شود.

درمان اختلال انطباقی

خوشبختانه اختلال سازگاری درمان پذیر است و افراد مبتلا به آن بایستی برای انجام اقدامات درمانی مراجعه کنند. رایج ترین شیوه های مداخله برای این منظور، روان درمانی و دارو درمانی است. هر چه شدت این اختلال بیشتر باشد، درمان زمان طولانی تری را می طلبد.

روان درمانی

اغلب بیماران، پاسخ خوبی به روان درمانی می دهند. البته شکل این درمان از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و دلایل به وجود آورنده اختلال نقش زیادی در انتخاب نوع مداخله دارد.

به عنوان مثال، گاهی مشکل تنها مربوط به خود شخص نیست و خانواده نیز در ایجاد یا تشدید آن دخیل هستند. در چنین صورتی، خانواده درمانی نیز لازم است.

برخی اوقات نیز اختلال انطباقی بر رابطه زن و شوهر تاثیر منفی می گذارد و اگر این رابطه بهبود نیابد، درمان نیز نتیجه بخش نخواهد بود. به همین دلیل، بایستی زوج درمانی انجام شود.

اما در مجموع، در چنین بیماری هایی عموما از رویکرد شناختی رفتاری استفاده می شود. هدف از این درمان، آموزش مهارت حل مسئله، کنترل تکانه، مدیریت کاهش استرس، مهارت های ارتباطی درست، مدیریت خشم و … است.

همچنین، گاهی ممکن است درمانگر، تشخیص به انجام گروه درمانی دهد.

دارو درمانی

در مواقعی که شدت اختلال زیاد باشد و روان درمانی کافی به نظر نرسد، دارو درمانی به کار برده می شود. مهم ترین داروها در این زمینه، داروهای ضد افسردگی و ضد اضطراب می باشد. البته دارو درمانی تنها برای یک مدت محدود است و پس از بهبودی قطع خواهد شد. با این وجود، به هیچ وجه نباید چنین داروهایی را یکباره و بدون مشورت پزشک قطع نمود. زیرا ممکن است علائم ترک بروز پیدا کند.  

نکات لازم جهت بهبود اختلال سازگاری

شاید برگشتن به حالت عادی برای کسی که اختلال سازگاری دارد، بدون کمک درمانگران کمی دشوار باشد. اما توصیه می شود که نکات زیر را برای بهبود هر چه سریعتر در نظر بگیرید.

• سعی کنید ارتباطات اجتماعی و دوستانه خود را افزایش دهید
• به انجام فعالیت ها یا کارهایی که به شما احساس خوبی می دهد بپردازید
• سبک زندگی موفق و سالم را تمرین کنید. برای این منظور، ورزش، رژیم غذایی سالم و دوری از مصرف مواد مخدر یا الکل را در اولویت اهداف خود قرار دهید.
• به جای آنکه مدام تجربیات یا خاطرات تلخ گذشته را یادآوری کنید، آن ها را مانند یک درس بزرگ ببینید
• تا می توانید به روش های مختلف، با دور کردن افکار منفی به سمت مثبت اندیشی بروید
• به جای امتناع مداوم از چیزهایی که از آن ها وحشت دارید، سعی کنید با ترس های خود روبه رو شوید

تفاوت اختلال انطباقی با افسردگی اساسی، اضطراب فراگیر و اختلال پس از سانحه

از آنجا که علائم اختلال سازگاری با بسیاری از علائم افسردگی، اضطراب و یا حتی اختلال پس از سانحه شباهت دارد، ممکن است افرادی که در این موارد اطلاعات کمی دارند آن ها را با یکدیگر اشتباه بگیرند. از این رو، بهتر دیدیم تا به طور مختصر، تفاوت آن ها را کنیم.

• در اضطراب فراگیر و افسردگی اساسی، غالبا منشا استرس و اضطراب مشخص نیست و نمی توان مدت زمان مشخصی را برای بهبودی تعریف کرد. در حالی که، در اختلال انطباقی، معمولا عامل استرس زا مشخص است و شخص پس از حدود شش ماه رو به بهبودی می رود.
• اختلال پس از سانحه غالبا بر اثر یک رویداد بسیار بزرگ و وحشتناک از نظر فرد رخ می دهد و مدت زمان ماندگاری آن ممکن است از اختلال سازگاری بیشتر باشد.

سخن پایانی

امیدواریم با خواندن این مقاله، به این سوالات که علائم ، تشخیص و درمان انواع اختلال انطباقی چیست؟ دست یافته باشید.

همکاران ما ضمن اینکه آماده ارائه راهنمایی درباره این نوع اختلال هستند، با ایجاد راه های ارتباطی آسان تلفنی و آنلاین می توانند پاسخگوی سوالات شما در زمینه انواع اختلالات و مشکلات روحی، خانوادگی و زوجین باشند. کافی است که در تمامی روزهای کاری هفته از ساعت ۸ صبح الی ۱۲ شب با ما در ارتباط باشید.