خانواده درمانی چیست؟

خانواده درمانی چیست؟ علیرغم آنکه بسیاری از ما این واژه را شنیده ایم، اما در بین اعضای جامعه اطلاعات کاملی در این زمینه وجود ندارد. مباحث خانواده درمانی بسیار گسترده می باشد و طیف وسیعی را در بر می گیرد. در این بین، اهداف خانواده درمانی با توجه به نوع مشکل اعضای خانواده تعیین می شود و رویکردهای به کار رفته نیز از این نظر متفاوت خواهد بود.

برای برخی از مراجعین این سوال مطرح می شود که برای حل مشکلات باید چند جلسه مشاور خانواده درمانی استفاده شود. پاسخ این سوال نیز بستگی به نوع مشکل و رویکردهای درمانی دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر توصیه می کنیم که در این مطلب با ما همراه باشید و اگر نیازمند مشاوره بودید، با مشاوران دکتر فکر تماس حاصل نمائید.

ضرورت خانواده درمانی در چیست؟

مشکلات خانوادگی با وجود کاهش تعداد اعضای خانواده در سال های اخیر، همچنان به قوت خود باقیست. خانواده درمانی کمک می کند تا تمامی مشکلاتی که بین افراد و اعضای خانواده وجود دارد، به بهترین شکل برطرف شود. رویکردهای درمانی خاصی برای مداخلات وجود خواهد داشت که هر کدام به تناسب نوع مشکلات خانواده مورد استفاده قرار می گیرد.

در دیدگاه خانواده درمانی جدید، اعتقاد بر این است که مشکل یکی از اعضای خانواده به طور مستقیم و غیر مستقیم بر سایر اعضا تاثیر گذار می گذارد. از این حیث، اگر مشکل هر کدام از آن ها به درستی برطرف نشود، می تواند کل سیستم خانواده را درگیر کند. گاهی نیز امکان دارد که دیگران به وجود آورنده مشکلات در خانواده باشند. در چنین مواقعی به طور عمده درمان های گروهی صورت می پذیرد.

اما به طور کلی تاثیر خانواده درمانی چیست؟ باید بگوئیم که این مشاوره، علاوه بر جلسات مشاوره خانواده، گاهی در جهت رفع بهتر مشکلات از مشاوره فردی تلاش می کند. برخی اوقات نیز لازم است والدین برای آموزش سبک فرزندپروری درست در جلسات درمانی و مشاوره حضور داشته باشند و یا اینکه میزان مهارت همدلی و ارتباطی بین اعضای خانواده مورد ارزیابی قرار گیرد.

رویکردهای خانواده درمانی 

نظریات و رویکردهای متفاوتی برای خانواده درمانی وجود دارد که برخی از آنها بسیار کاربردی و برخی دیگر ممکن است کارایی کمتری داشته باشند. ما در ادامه به معرفی مهم ترین نظریات خانواده درمانی خواهیم پرداخت.

 درمان بافت نگر

در این رویکرد بر الگوهای پیوند چند نسلی درون خانواده تاکید می‌شود. الگوی ارتباطی خانواده از نسلی به نسل دیگر بر اساس دیدگاه این رویکرد منتقل می شود و کلید درک و کارکرد خانواده شناخته می شود. با اینکه کاهش فشار روانی هدف مهمی به شمار می آید اما هدف اصلی درمان بافت نگر، بهبود قابلیت ارتباطی اعضای خانواده است.

با توجه به این موضوع، خانواده درمانی بافت نگر به آن دسته از پیوندهای متقابل اخلاقی و پویای و آینده نظر دارد که خانواده ها را به هم گره می زنند. بر اساس پیامدهای بین نسلی، هیچ کس از تاثیرات روابط خوب یا بد خانوادگی در امان نمی ماند و گاه مشکلات نسل های قبل در ساختار کنونی خانواده خود را نشان می دهد.

رویکرد تجربه نگر انسان گرا

تمام رویکردهای درمان تجربه نگر، انسان را در حق انتخاب، با اراده و آزاد می داند، بر قابلیت آدمی در علیت شخصی و خود شکوفایی تاکید می ورزند. این درمانگران اشخاصی فعال هستند که در حال زندگی می کنند. آن ها اغلب برای درمان هر چه بهتر، به احساسات، امیال، تخیلات و تجربه درونی انسان ها می پردازند.

 درمانجو در طول درمان تشویق می شود تا نسبت به تجارب فعلی زندگیش حساس باشد. در این نوع مشاوره، انکار تکانه و سرکوب عواطف به عنوان اموری ناکارآمد و مانع رشد تلقی می شوند. در این رویکرد از خانواده درمانی با تعارضات و الگوی رفتاری یگانه هر خانواده متناسب با شرایط خودشان برخورد می شود. بدون اینکه نظری از پیش تعیین شده را به خانواده تحمیل کنند.

در واقع رویکردهای که متاثر از درمانهای وجودی می‌باشند، اعتقاد دارند که جهان را باید آنگونه که اعضای خانواده تصور می‌کنند و می‌بینند، نگریست. در این رویکرد درمانی، درمان‌ها بر نگرش بیمار در مورد وجود یا بودن، تکیه دارند. این چارچوب فکری نوعی رویارویی بین دو یا چند نفر است که دائماً در حال رشد، تحول، تکامل و شکوفاسازی توان درونی خود هستند. گرچه وجود گرایی به نحوه تجربه آدمیان از وجود بلاواسطه خویش علاقه دارد، روانشناسی گشتالت بر نحوه ادراک آنان تاکید می ورزد.

گشتالت درمانی خانواده کمپلر

در این رویکرد درمانی در واقع هدف هدایت و راهنمایی افراد برای آگاهی بیشتر از احساس ها و بازسازی آنها است. فراوان اتفاق می‌افتد که این امر در خانواده درمانی با استفاده از رفتارهای صریح شخص درمانگر صورت می پذیرد. رویارویی به شیوه های متعددی در این رویکرد درمانی وجود خواهد داشت.

رویکردهای ساخت نگر در خانواده درمانی

سادگی این نظریه و همچنین کاربرد آن برای درمانگرانی که طرفدار نظریه سیستم ها می‌باشند موجب می شود تا دیدگاه ساختاری را انتخاب کنند. خانواده درمانی ساخت نگر به خاطر تاکید بر بافت خانواده در پیدایش مسائل و همچنین یافتن راه حل های درمان با سایر رویکردهای درمانی، اشتراکاتی دارد اما از نظر توصیف مشکلات و شناسایی راه‌حل‌ها و همچنین تاکید بر رهنمودها و دستورالعمل ها تفاوت هایی دارد.

در واقع نظریه‌پردازان ساخت نگر بر کلیت خانواده و تاثیر سازمانی مرتبه ایی خانواده و کارکرد به هم پیوسته نظام های آن تاکید دارند و این عوامل را تعیین کننده اصلی بهزیستی اعضای خانواده می دانند. اولین هدف در این درمان، تلاش فعالانه برای تغییر سازمان خانواده بدکار است و تصورشان بر این است که تغییرات رفتاری فردی و کاهش مشکلات با تغییر تبادلات خانواده حاصل خواهد شد.

 خانواده درمانی ستیر

ستیر بنیانگذار نظریه پرداز این دیدگاه می باشد و معتقد است که خانواده یک نظام متوازن است. تکانه های اختلال در هر عضوی را حاکی از رشد و کمال می داند. به همین دلیل نظام خانوادگی را دارای ارزش تعادلی می داند، چرا که خانواده باید این انسداد و تحریف به رشد را در تمامی اعضای به وجود آورد تا توازن آنان حفظ شود.

یکی دیگر از عوامل مهم رشد در این دیدگاه خانواده درمانی عبارت است از: مثلث روان، بدن و احساس. در واقع قسمت های بدن از معنای استعاری برخوردارند و هر قسمت از بدن ارزشی مثبت و منفی دارد که صاحبش ارزش آن را تعیین می کند. در واقع درمانجو در این رویکرد درمانی ترغیب می‌شود تا از اعضا آگاه شده و به شیوه ای هماهنگ و یکپارچه از آنها استفاده کند.

 اهداف خانواده درمانی

اهداف خانواده درمانی متناسب با انواع مشکلات خانوادگی متفاوت می باشد اما به طور کلی و بر اساس یک سری معیارها می توان برخی از آنها را طبقه بندی نمود که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد.

• در صورتی که یکی از اعضای خانواده دچار بیماری روانی یا انواع اختلالات باشد، هدف درمانگر کمک به دیگر اعضای خانواده برای درک اختلال و تغییرات روانی بیمار است.
•  این مشکلات ارتباطی به دلیل تفاوت نسل ها به وجود می آید. مانند زمانی که والدین خانه را با پدربزرگ و مادربزرگشان به اشتراک می گذارند. کودکان با پدر و مادر خود بزرگ می شوند اما ممکن است تفاوت های زیادی با هم داشته باشند. در این شرایط هدف بهبود ارتباطات و همچنین کمک به اعضای خانواده برای ایجاد مرزهای سالم در روابط مختلف به وجود آید.
• مسائل و مشکلات یکی از اعضای خانواده به دیگری نیز پیوند می خورد و اعضای خانواده را درگیر می‌کند. در این مواقع، بررسی عمیق هر کدام از مسائل و حل یا کاهش اثرات آن تا حد امکان، هدف اصلی درمانگر می باشد.
•  خانواده های ترکیبی خانواده هایی هستند که به عنوان مثال با ناپدری و خانواده های مرکب زندگی می کنند. هدف در این نوع خانواده درمانی کمک به ارتقای هر چه بیشتر و ارتباط سالم بین اعضای خانواده است.

مباحث خانواده درمانی 

باز هم تاکید می‌کنم که مسائل می‌تواند متناسب با نوع مراجعین متفاوت باشد. مباحث زیادی در خانواده درمانی مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد که در زیر به برخی از آنها اشاره خواهیم نمود.

• تعارضات و اختلافات بین زوجین یا درون خانواده می‌تواند به مشکلات ارتباطی گذشته یا زندگی کنونی به وجود می آید.
• بیماری، مرگ عزیزان و یا بیکاری دور از انتظار، مسائلی است که به وجود آمدن آن ها منجر به ایجاد مشکلاتی در خانواده خواهد شد. این مسائل شرایط خانوادگی افراد را تغییر می دهد و لازم است مداخلات درمانی متناسب انتخاب شود.
•  به وجود آوردن و حل مسائل عاطفی بین اعضای خانواده. شاید یکی از اعضای خانواده معتقد باشد که سایر اعضا علاقه ای به او ندارند و به همین دلیل سعی می شود که یا دیدگاه شخص تغییر یابد یا در صورت لزوم انسجام خانوادگی و علاقه اعضا بیشتر شود.
•  مشکلات به وجود آمده در کودکان. مشکلات به وجود آمده در کودکان دلایل مختلفی دارد. به عنوان مثال وجود یک بیماری جسمی و یا سبک فرزندپروری نادرست به وجود آورنده مشکلات گوناگونی می شوند.
•  طلاق و جدایی بین زوجین. مشکلات ناشی از جدایی و طلاق والدین می توانند تاثیر بسیار منفی در رشد روانی و اجتماعی فرزندان داشته باشد مداخلات درمانی در این زمینه ها بسیار ضروری و مهم می باشد.
•  مصرف مواد مخدر و اعتیاد به انواع آن. اعتیاد تاثیرات مخرب بسیاری خانواده خواهد داشت و از این رو، از راه های درمانی جهت بهبود شرایط زندگی استفاده می شود.
•  مشکلات فردی بین اعضای خانواده مانند انواع افسردگی و اضطراب. این مشکلات فردی می تواند تمامی اعضا را درگیر کند. در این شرایط تلاش می‌شود به مشکلات فردی خاتمه و روابط بین آنها بهبود پیدا کند.

مزایای خانواده درمانی

 خانواده درمانی مزایای بسیاری دارد و کمک می کند تا درک بهتری از روابط خانوادگی به وجود آید. در صورتی که ارتباطات خانواده بهبود پیدا نکند، این مشکلات عمیق تر شده و مسائل دیگری را در پی خواهد داشت. به همین دلیل موجب آزار اعضای شده و بسیاری از کارکردهای مثبت خانواده از دست می‌رود.

مسائل حل نشده در خانواده موجب می شود که انرژی اعضای آن تحلیل رود و ناراحتی ها و دغدغه های زیادی برای آنها به وجود آید. از این رو، یکی از وظایف مشاوره خوب ریشه یابی و رفع این مشکلات می باشد.

نکته مهم دیگر در مورد مزایای خانواده درمانی این است که این نوع مشاوره نه تنها به حل مسائل کنونی خانواده، بلکه برای بهبود زندگی نسل های آتی نیز تاثیرگذار می باشد.

سخن پایانی

در این مقاله تلاش نمودیم تا اطلاعاتی را در رابطه با این سوال که خانواده درمانی چیست؟ ارائه نماییم. در صورتی که مایل به اطلاع از مباحث خانواده درمانی و یا کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با اهداف خانواده درمانی و تکنیک های خانواده درمانی می باشید، می توانید با مشاوران ما که شماره های آن ها در وب سایت موجود است تماس حاصل نمایید.