عوارض وسواس شستشو + علائم و نحوه درمان آن

درباره وسواس شستشو چه می دانید؟ آیا می توان گفت هر کسی که به تمیزی اهمیت می دهد، دچار وسواس شستشو شده است؟ مسلما پاسخ خیر است. تا زمانی که علائم و نشانه های وسواس شستشو مشاهده نشود، نمی توان گفت که چنین اختلالی وجود دارد.

در این مقاله علاوه بر علائم، عوارض و شیوه های درمان وسواس شستشو را مورد بررسی قرار می دهیم تا آن را بهتر تشخیص دهید. با این حال، اگر با سوال یا ابهام خاصی در این زمینه روبرو شدید، می توانید با ما تماس گرفته تا مشاوران و متخصصان دکتر فکر شما را به طور تخصصی راهنمایی نمایند.

وسواس شسشتو چیست؟

دیگر کلافه شده. مدام فکر می کند که دستانش، بدنش، لباس هایش، وسایل خانه، آدم هایی که با آن ها ارتباط دارد همگی آلوده هستند. خودش که هیچ، اعضای خانواده هم از این همه شستشو و تمیزکاری خسته شده اند. مرتب می شوید، اما هیچ گاه راضی نمی شود. یعنی او دچار وسواس شستشو شده است؟

پاسخ مثبت است. این ها نشانه هایی است که در مورد افراد دارای وسواس شستشو بیان می شود. وسواس شستشو در واقع یک نوع وسواس فکری عملی به شمار می رود که افکار مزاحم و اجبارهای تکراری او را آزار می دهد.

آمار سازمان بهداشت جهانی نشان می دهد که حدود ۲% از جمعیت جهان دچار بیماری وسواس شستشو هستند. این یعنی از ۵۰ نفر یکی این اختلال را دارد. بنابراین، این موضوع آنقدر اهمیت دارد که در موردش تحقیق و مطالعه شود تا از پیشرفت آن جلوگیری شود.

علائم و نشانه های وسواس شستشو

معمولا یک نشانه کلی در ذهن همه افراد در مورد وسواس شستشو وجود دارد، آن هم شستشوی مکرر دست ها و بدن یا وسایل خانه است. این تصور تا حد زیادی درست می باشد. اما اگر بخواهیم به طور دقیق تر از وجود چنین اختلالی در خود مطمئن شویم، خوب است که از سایر علائم مطلع باشیم. در زیر اصلی ترین وسواس شستشو  آمده است.

• شستشوی مکرر دست ها:  شایع ترین علامت وسواس شستشو  به شمار می شود که در آن فرد حتی با کوتاه ترین و کوچکترین تماس دست ها با اشیا یا دیگران احساس آلودگی می کند و آن را بیش از حد می شود.
• چک کردن یک امر یا کار بیش از حد: مثلا با اینکه در را بسته است، اما چند بار بر می گردد و آن را چک می کند تا مطمئن شود که کاملا بسته شده است.
• وسواس نظافت: با آنکه ممکن است ظرف ها را بتازگی شسته باشد، اما باز هم آن ها را چند بار دیگر می شوید تا شاید خیالش راحت شود. 

• ایده آل گرایی یا کمال گرایی:  افرادی که دچار اما اختلالات وسواس هستند معمولاً به شکل افراطی کمال گرا می باشند.  آنها تصور می کنند که کاری را از نظر خود به درستی انجام نداده و یک چیز ناقص است. این امر در آن ها  احساس اضطراب و استرس شدیدی ایجاد می کند.
• حصول اطمینان از طریق درخواست های مکرر.  افرادی که وسواس شستشو دارند معمولاً از دیگران در مورد تمیزی یا امور دیگر سوال می پرسند تا مطمئن شوند که هیچ اشکالی در آنها وجود ندارد.
• داشتن وسواس در مورد جسم و ظاهر:  این وسواس باعث می شود که شخص ظاهر و اندام خود را غیر جذاب و غیرعادی تصور کند.  حتی در مواردی دست به عمل های جراحی پلاستیک گوناگونی زده می شود.
•  ناتوانی در مدیریت و کنترل افکار وسواسی:  افرادی که دارای اختلال وسواس می باشند از افکار  مزاحم رنج برده و این امر موجب سردرد شدید، مشکلات خواب، مشغله ذهنی زیاد آنها می‌شود.
• توجه به تقارن  و نظم: اینکه اشیا و لوازم به شکل متقارن در کنار یکدیگر قرار نگرفته اند ذهن آنها را آزار می دهد. به طوریکه شاید وسواس تقارن هم به سراغشان بیاید. 
•  ترس در مورد آسیب.  اینگونه اشخاص از اینکه به خود یا دیگران آسیب برسانند و امن نگران هستند. چک کردن های مکرر اجاق گاز یا اتو  خاموش برای این است که مطمئن شود موجب آسیب رساندن به دیگران نخواهد شد.

عوارض وسواس شستشو چیست؟

مسلما انجام یک کار اجباری و تکراری برای هیچ کسی خوشایند نیست. افرادی که وسواس شستشو دارند، دائما در حال انجام کارهایی دردسر زا هستند. شاید اگر قرار باشد در مورد عوارض وسواس شستشو صحبت کنیم، قبل از هر چیز باید به پریشانی های فکری و اضطراب اشاره کرد. اینکه انگار چیزی درست نیست و ما به خوبی عمل نکرده ایم، قطعا موجب رنجش مان خواهد شد.

علاوه بر این، شستشوی دائم به سلامت جسمی آسیب می زند و بیماری هایی همچون رماتیسم را به همراه خواهد داشت.

بعلاوه، اگر این اختلال به موقع درمان شود، منجر به افسردگی و برخی اختلالات شخصیت خواهد شد. 

درمان خانگی وسواس شستشو

در کنار تمام شیوه های نوین و کاربردی علمی که گاه برای درمان وسواس شستشو انکارناپذری و ناگزیر هستند، گاهی با رعایت یک سری نکات می توان این اختلال را کنار گذاشت و یا از شدت آن کاست. ما در ادامه به چند مورد از جدیدترین روش های درمان وسواس شسشتو را ذکر کرده ایم. اما دقت داشته باشید که تا زمانی عملیاتی نشوند، نمی توان امید نتیجه درست داشت.

لیست مواردی که در شما وسواس را بر می انگیزد بنویسید

دفترچه ایی تهیه کنید و تمامی مواردی که وسواس شستشو شما بواسطه مواجهه با آن ها بروز می کند را یادداشت نمایید. اما یک نکته مهم این است که وسواس ها را از جزئی و کم خطر به حادترین و بارزترین لیست نمایید.

در این قسمت می توانید شدت ترس و اضطراب خود را در موقعیت های گوناگون یادداشت کرده و راه هایی که به نظرتان برای رفع آن مناسب است را بنویسید. برای درجه بندی اضطراب می توانید از اعداد استفاده کنید. مثلاً  شدت ترس دست زدن به حفاظ  پله ها  ۳،  و شدت ترس لمس شیر آب سرویس بهداشتی ۱۰ می باشد.

مواجهه و جلوگیری از پاسخ

یکی از موثرترین شیوه های درمان وسواس شستشو که تا بحال برای بسیاری از افراد دارای چنین وسواسی موثر بده است، تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ می باشد. در این روش درمانی شخص با ترس های خود مواجه شده، اما پاسخی به آن ها نمی دهد.

برای مثال، فردی که وسواس شستشو دارد، وقتی که به ستگیره در دست می زند، علیرغم آنکه احساس می کند دستانش آلوده شده است، آن ها را نباید بشوید.

برای شروع بهتر است از میان لیستی که در بالا گفته شد، کم خطرترین ها انتخاب شود. به عنوان نمونه اگر دستگیره در در ابتدای لیستتان قرار دارد، از آن شروع کرده و وقتی که هیچ واکنشی در قبال دست زدن نشان ندادید، احساس خود را بنویسید و درجه بندی کنید.

به احتمال زیاد با انجام این کار اضطراب زیادی به شما دست خواهد داد و حتی از ادامه منصرف شوید. اما سعی کنید که در مقابل این احساسات مقاومت نموده و روند را رو به جلو پیش ببرید. این کار را چندیدن بار انجام دهید تا به سمت موارد شدیدتر بروید.

مقاومت کردن در مقابل محرک ها

حالا که اصلی ترین محرک های اختلال وسواس اجباری شستشو در خود را شناسایی کرده اید، سعی کنید مقاومت خود در برابر آنها را مورد سنجش قرار دهید. زمانی که در مقابل یک محرک مقاومت شما اندکی بالاتر از دفعات پیشین بود،  حتماً آن را یادداشت کرده و به خود پاداش بدهید.

پس از این مرحله می‌توانید  بیشتر خود را در معرض محرک‌های گوناگون قرار دهید تا به تدریج از میزان شدت ترس شما کاسته شود . حتی اگر به هدف نهایی،  مثلاً رفتن به سرویس بهداشتی بدون ترس شدید از آلودگی و با خیال آسوده  فکر نمایید. توجه داشته باشید که هر چه در موقعیت تحریک پذیری بیشتر از توقف داشته باشید،  اضطراب کمتری را تجربه خواهید کرد.

لازم نیست که حواس خود را پرت کنید تا از استرس تان کاسته شود. بلکه بهتر است با قبول واقعیت و مقاومت در مقابل آن توانایی های خود را افزایش دهید.

افکار وسواس خود را به چالش بکشید

سرکوب افکار و نادیده گرفتن آن ها تقریباً غیر ممکن است. کسی که وسواس شستشو  یا هر نوع وسواس دیگری دارد ممکن است بارها و بارها در ذهن خود  اتفاق یا رویداد ناخوشایندی را تداعی نماید. واقعیت این است که مبارزه با اینگونه افکار نه تنها کمکی به شما نمی کند بلکه نتیجه عکس خواهد داد .

اگر به فرض مثال  آلوده بودن وسایل خانه آزارتان می دهد، تکنیک های زیر را عملیاتی نمایید.

• زمانیکه افکار وسوسه آمیز به سراغتان می آید آنها را بر روی کاغذ یا در گوشی یادداشت کنید. یادتان باشد که فکر کردن به افکار سخت تر از تصور کردن آن هاست.
• زمان هایی را به بروز افکار مزاحم وسواس شستشو اختصاص دهید. به جای آنکه آن ها را سرکوب نمایید، مثلا ۱۰ الی ۱۵ دقیقه را به اینگونه افکار بگذرانید و سپس چند نفس آرام بکشید.
• افکارتان را بررسی کنید. از خود بپرسید که آیا من درست فکر می کنم؟ چه راهکار بهتری وجود دارد؟ وسواس چه کمکی به من می کند؟ تا بحال چه صدماتی را به من وارد کرده است؟

استرس خود را مدیریت کنید

علیرغم تصور برخی افراد، استرس نمی تواند منشا وسواس شستشو باشد. اما آن را تشدید می کند. برای کاهش استرس خود می توانید از شیوه های مختلفی استفاده کنید. گوش دادن به یک موسیقی آرام و مورد علاقه، بوییدن سیب و سایر بوهای خوب، نوشیدن یک فنجان قهوه یا چای، مدیتیشن، یوگا و … در این رابطه موثرند.

تغییر سبک زندگی

داشتن عادات مثبت و دوری رفتارهای نادرست، همگی در بهبود وسواس فکری تاثیر گذارند. ورزش کردن یکی از بهترین شیوه ها برای درمان اضطراب و اختلالاتی همچون وسواس اجباری است. روزی ۳۰ دقیقه فعالیت هوازی در این رابطه نیز نقش دارد.

خواب کافی و با کیفیت، دوری از مصرف مواد مخدر، نیکوتین و الکل به کاهش اضطراب کمک می کنند.

درمان های علمی وسواس شستشو

از نظر روانشناسی عمدتا از چند روش خاص برای درمان انواع وسواس اجباری به ویژه وسواس شستشو استفاده می شود، که عبارتند از موارد زیر:

• درمان شناختی رفتاری: موثرترین شیوه درمان وسواس شستشو محسوب می شود و روش هایی همچون مواجهه درمانی و راهکارهای سالم پاسخ به وسواس به کار گرفته می شود.
• دارو: اگر درمانگر تشخیص دهد که وسواس شستشو ناشی از یک سری اختلالات شخصیت یا بیماری های روحی همچون افسردگی است، ممکن است یک سری داروها، به ویژه داروی ضد افسردگی را تجویز نماید.
• خانواده درمانی: با توجه به آنکه وسواس ها علاوه بر شخص، به خانواده نیز آسیب می زنند، معمولا از خانواده درمانی برای کاهش تعارضات و ناسازگاری های خانوادگی استفاده می شود.
• گروه درمانی: فرد دارای اختلال وسواس شستشو به گروه هایی که دارای این اختلال هستند معرفی می شوند تا با مشکلات و احوالات یکدیگر آشنا شوند.

سخن پایانی 

امیدواریم با خواندن این مقاله اطلاعات مفیدی را در مورد عوارض وسواس شستشو  و همچنین علائم و نحوه درمان آن کسب نموده باشید.

متاسفانه افرادی که دچار این نوع اختلال می شوند، اغلب در مقابل پریشانی های ذهنی مراحل درمان تحمل چندانی از خود نشان نداده و نمی توانند در زمان کم نتیجه مثبتی را کسب کنند. به همین، مشاوره وسواس تیم دکتر با ایجاد راه های ارتباطی بسیار اسان تلفنی و آنلاین این امکان را فراهم اورده است تا همه دوستان گرامی بتوانند کاربردی ترین روش های درمانی را دریافت کنند. برای دریافت مشاوره می توانید در تمامی روزهای کاری هفته از ساعت ۸ صبح الی ۱۲ شب با ما در ارتباط باشید.