انواع خشم و مراحل مختلف بروز آن

همه ما بدون شک در زندگی خود کمابیش عصبانیت و خشم را تجربه کرده ایم. اما اینکه چه محرک هایی باعث این احساس می شود و چگونه آن را بروز می دهیم، موجب تفکیک انواع خشم خواهد شد. بحث های زیادی بر سر اینکه آیا این حالت خوب است یا بد، و یا تا چه حد مجاز می باشد وجود دارد. همچنین برای بسیاری از افراد این سوال مطرح می شود که مراحل بروز خشم چیست؟

در مقاله حاضر، به این موضوعات خواهیم پرداخت و بررسی می کنیم که در پس عصبانیت ها چه چیزی وجود دارد و چگونه می توان آن را کنترل کرد. برای این منظور، توصیه می کنیم که انواع خشم را بشناسید. همچنین، اگر خود یا اطرافیانتان دچار خشم های مکرر و غیر قابل کنترل می شوید، می توانید با کارشناسان ما تماس حاصل فرمائید.

منظور از انواع خشم چیست؟

علیرغم آنکه خشم در نظر عموم افراد، ناپسند و غیر معمول انگاشته می شود، اما در حقیقت یکی از طبیعی ترین حالات و احساسات انسان به شمار می رود.

اگر بخواهیم تعریفی کلی از خشم ارائه دهیم، می توان آن را یک واکنش شدید و هیجانی به یک تحریک، آسیب یا تهدید خاص دانست. انواع خشم به دو صورت ظاهری و درونی بروز پیدا می کنند. به طور مثال، در چنین مواقعی یک سری فعل و انفعالات در بدن رخ داده و حالات روحی نیز دچار تغییرات کوچک و بزرگی می شود.

همچنین، تعداد دفعات بروز خشم، شدت و مدت زمان ادامه آن در هر شخصی متفاوت است و بستگی زیادی به آستانه تحمل دارد.

اما نتایج خشم چیست؟ خشم را می توان سازنده یا مخرب دانست. خشمی که به صورت کنترل شده و آگاهانه در مقابل یک تهدید بروز پیدا کند، مثبت و سازنده خواهد بود. چرا که این کار از آسیب های جسمی و روحی احتمالی، عقده های روانی، استرس و اضطراب یا حالات منفی جلوگیری نماید.

اما در انواع خشم مخرب، خودکنترلی بسیار ضعیفی وجود دارد و احتمال وارد کردن صدمات جسمی و روحی به دیگران زیاد است. به نحوی که می توان آن را تهدید کننده دانست.

انواع خشم کدامند؟

خشم ها انواع مختلفی دارند. مهم ترین آن ها در سه دسته کلی جای می گیرند و در زیر آن را شرح داده ایم. 

خشم منفعل

خشم همیشه هم با واکنش های تند و زننده همراه نیست و گاهی اوقات می توانند به شکل بی تفاوتی و سردی خود را نشان دهد. یکی از انواع خشم همین شکل منفعلانه است که شاید بسیاری از افراد عادی کمتر به آن تحت عنوان عصبانیت نگاه کرده باشند. کسی که چنین خشمی دارد، به طور خودآگاه یا ناخودآگاه رفتارها و نشانه های زیر را داراست.

• بی اعتنایی و بی محلی کردن
• لبخندهای ساختگی و بالا بردن شانه ها در هنگام صحبت با او
• حالت خنثی و بی تفاوتی نسبت به خشم دیگران یا سردی
• بی نظمی در خواب
• اختصاص زمان زیاد به اشیاء یا فعالیت های حاشیه ایی
• نداشتن احساس در هنگام صحبت کردن
• اجتناب از درگیری و یا طفره رفتن
• مخالفت نکردن
• کاهش یا بی میلی جنسی
• اتکا و وابستگی به افراد غیر قابل اعتماد
• میل به مصرف مواد مخدر
• احساس ناامیدی نسبت به موارد بی اهمیت و نادیده گرفتن مسائل مهم و جدی
• رفتارهای وسواس گونه
• تحریک افراد به پرخاشگری
• تظاهر به بیماری
• تحریک جنسی
• استفاده از نفر سوم برای انتقال احساسات
• صحبت های کنایه آمیز، توهین، شایعه پراکنی
• پرهیز از تماس چشمی و رفتارهای مخفیانه
• سرزنش خود
• انتقاد بیش از حد از دیگران

خشم تهاجمی

از رایج ترین انواع خشم می باشد و گاها آن را خشم پرخاشگرانه می نامند. افرادی که چنین خشمی دارند، علائم زیر را از خود بروز می دهند.

• برخوردهای فیزیکی همچون قلدری، کتک زدن، مردم آزاری
• توهین، فحاشی، فریاد زدن، بازگو کردن نقطه ضعف دیگران
• تخریب وسایل خانه و اموال عمومی
• صدمه زدن به حیوانات
• بی احتیاطی و رفتارهای پرخطر در هنگام رانندگی
• آزار و تجاوز جنسی
• شوخی های مبتذل یا آزار دهنده، تخریب اعتماد بنفس دیگران، استفاده از الفاظ رکیک، برچسب زدن به دیگران
• خودخواهی و ضایع کردن حقوق دیگران
• انجام رفتارهای غیر قابل پیش بینی
• حمله های شدید و عدم منطق
• افکار انتقام جویانه

خشم قاطعانه

شاید خشم قاطعانه را بتوان سالم ترین انواع خشم به شمار آورد. در این شیوه تلاش می شود تا احساس عصبانیت به صورت کنترل شده بروز پیدا کند. در حقیقت این نوع خشم سازنده بوده و شخص به جای فریاد زدن یا انجام رفتارهای پر خطر، سعی می کند تا با گفتگو و به صورت ایمنی ناراحتی خود را ابراز نماید.

سایر انواع خشم کدامند؟

موارد که در بالا گفته شد، دسته بندی های کلی از انواع خشم بودند. اما به طور جزئی تر، 12 نوع خشم دیگر وجود دارد که عبارتند از:

• خشم رفتاری
• عصبانیت مزمن
• خشم مخرب
• عصبانیت قضاوتی
• خشم نفوذی
• خشم قصاصی
• خشم منفعل-تهاجمی
• خشم تلافی جویانه
• خشم خاموش
• عصبانیت کلامی
• خشم فرار

مراحل بروز خشم چیست؟

بروز انواع خشم از سه مرحله کلی پیش از خشم، مرحله خشم، پس از خشم تشکیل می شود. اما به طور جزئی تر، مراحل آن عبارتند از:

تحریک شدن

یک حرف، رفتار یا عمل می تواند به عنوان محرک خشم محسوب شود. البته این محرک ها لزوما بیرونی نیستند و گاهی برخی ناکامی ها یا شکست های مربوط به دوران کودکی و نوجوانی در درون انباشته شده و به صورت هیجانات منفی همچون خشم بروز پیدا می کند.

افزایش خشم

وقتی که شخص در معرض محرک قرار می گیرد، دو اتفاق روی می دهد. یا یک راهکار منطقی برای رویارویی با آن پیدا می شود، یا آنکه با ساخت فرضیه های گوناگون احساس عصبانیت بیشر خواهد شد.

آمادگی برای اقدام

وقتی که خشم افزایش یافت و به یک آستانه خاص رسید، موجب بروز یک سری تغییرات جسمانی و رفتارهای عملی می شود. برای مثال، در هنگام خشم، عضلات منقبض و مردمک های چشم گشاد می شوند، سوراخ های بینی بزرگ تر و سرعت تنفس افزایش می یابد، تعداد ضربان قلب بالا می رود.

ایجاد انگیزه برای عمل

در این قسمت، در هر کدام از انواع خشم ممکن است انگیزه هایی برای بروز آن ایجاد شود. مثلا شخص تصمیم بگیرد که از میان اقدامات موجود کدام یک را انجام دهد. به نحوی که بسته به فشارهای روانی وارد شده و ویژگی های شخصیتی، در فرد انگیزه حمله کردن، فریاد زدن، فحاشی و … ایجاد می شود.

عملیاتی کردن خشم

در این مرحله اگر نتوان به انگیزه ها نه گفت و بر خود مسلط گشت، انرژی های منفی آزاد شده و به شکل عملی خود را نشان می دهند. هر چه میزان خشم بیشتر باشد، شدت عمل مخرب نیز بالاتر خواهد بود.

تسکین

بعد از اینکه خشم بروز پیدا کرد و انرژی های نهفته آزاد گشت، شخص به صورت لحظه ایی احساس آرامش می کند و تغییرات جسمی ایجاد شده به حالت نرمال بر می گردد. البته این حالت به صورت مقطعی است و بسته به پیامد و نوع خشم، ممکن است بعدا به شکل بدتری بروز یابند.

بازیابی

در این مرحله، انوع خشم فروکش کرده و سیستم بدن و ذهن به حالت طبیعی در می آیند. بنابراین، دیگر اثری از آن وضعیت جنون آمیز باقی نمی ماند. اما احتمال بروز احساس گناه، خجالت، شرمندگی، و یا حتی افسردگی افزایش می یابد. در این موقعیت، فرد مجددا قدرت تفکر منطقی را به دست می آورد و از عمل خود احساس بدی خواهد داشت.

اصلاح

در اغلب اوقات پس از بروز خشم، افراد از رفتار زننده خود پشیمان شده و حتی ممکن است در صدد جبران و عذرخواهی برآیند.

دلیل بروز انواع خشم

معمولا وقتی از کسی در مورد علت خشمش سوال می کنیم، به نابحق یا نادرست بودن رفتار و گفتار طرف مقابل اشاره می کند و چون از این مسئله ناراحت یا دلشکسته است عصبانی می شود. این در حالی است که حتی در برابر رفتارهای اشتباه دیگران نیز می توان به جای خشم، بازخوردهای دیگری داد.

حتی ممکن است ایراد از جای دیگر باشد و یا نیاز باشد خود را اصلاح کنیم. اگر بخواهیم دلایل خشم را به طور کلی ارزیابی کنیم، می توان چند علت زیر را برای آن بیان کرد.

• داشتن افکار ضعیف پنداری: بدین مفهوم که اگر کسی در مورد آن ها چیزی می گویند، تصور می کنند که قصد تخریب شخصیت یا توهین دارد.
• داشتن تفکر برد و باخت: ترس از این دارند که دیگران پیشی بگیرند و آن ها بازنده شوند.
• عدم اعتماد بنفس و کوچک شمردن اهداف: این افراد به دلیل کمبود اعتماد بنفس و عزت نفس پائین به راحتی احساس شکست کرده و عصبانی می شوند.
• آرمان گرایی: کسانی که کمال گرا هستند، توقع دارند که همه چیز به سرعت و طبق میل آن ها پیش رود.

نحوه کنترل خشم

برای اینکه عصبانیت را به کنترل درآورد، در نظر گرفتن و انجام راه های کنترل خشم از دیدگاه روانشناسی می تواند سازنده باشد. اگر خشمتان زیاد و فراگیر است، قبل از هر چیز با خود صادق باشید و بر روی یک برگه کاغذ، به سوالات زیر پاسخ دهید:

• چه اتفاقات یا صحبت هایی معمولا باعث عصبانیت من می شود؟
• دلیل آنکه آن ها مرا تحریک می کنند چیست؟
• آیا درک و برداشت من از محرک درست است؟
• چه راهکارهایی برای مقابله با محرک ها وجود دارد؟

مهارت های زیر را نیز باید در خود تقویت نمائید تا مهار انواع خشم راحت تر شود:

• تکنیک های آرام سازی همچون تنفس عمیق، و گفتن عبارت آرامش بخش همچون آرام باش یا آرامش بگیر به خودتان، یادآوری یک خاطره یا تجربه رضایت بخش و … را تمرین کنید.
• خودشناسی بیشتر و دور کردن افکار منفی از ذهن
• یادگیری مهارت حل مسئله
• بهبود ارتباطات بهتر
• استفاده از افکار و جملات طنزآمیز
• تغییر محیط و شرایط

سخن پایانی

امیدواریم مطالب عنوان شده برایتان مفید بوده باشد و به توانسته باشیم به شما کمک کنیم تا به پاسخ این سوال که انواع خشم و مراحل مختلف بروز آن چیست؟ دست یافته باشید.

گرچه توضیحاتی در مورد روش های کنترل خشم بیان شد، اما گاهی برای این منظور نیاز به کمک گرفتن از مشاور می باشد. همکاران ما در تمامی روزهای کاری هفته از ساعت 8 صبح الی 12 آماده پاسخگویی به سوالات شما عزیزان هستند.