وسواس تقارن چیست و چگونه می توان بر آن غلبه کرد؟

در فیلم های تلویزیونی، فضای مجازی و یا اطرافیان حداقل یکبار فردی را دیده ایم که برای چیدن وسایل حساسیت نشان می دهد، نظم برایش خیلی اهمیت دارد و به اصطلاح عدم تقارن در محیط پیرامون او موجب آشفتگی، عصبانیت، نگرانی و تغییر رفتار می شود. شاید برخی از افراد این رفتارها را مورد تمسخر قرار دهند و تصور کنند که انجام چنین کارهای وسواس گونه مختص فیلم ها می باشد ولی باید بگوییم چنین وسواسی واقعیت دارد و از نوع اختلال تقارن می باشد.سوالی که پیش می آید این است که وسواس تقارن چیست؟ چه عواملی سبب به وجود آمدن چنین اختلالی می شوند؟ و آیا راه درمان دارد؟

ما در این مقاله به بررسی تمامی این سوالات می پردازیم و همچنین نشانه های افرادی که به این نوع از وسواس دچار هستند را بیان می کنیم زیرا درمان به موقع این اختلال از اهمیت بالایی برخوردار است و عدم توجه به آن کیفیت زندگی بیماران و خانواده های آنان را تحت تاثیر قرار می دهد، پس با ما در ادامه مطلب همراه باشید. همچنین می توانید برای توضیحات بیشتر با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.

وسواس تقارن چیست؟

بهتر است ابتدا با تعریف اصلی وسواس به طور کلی آشنا شویم زیرا تمامی انواع وسواس از یک ریشه هستند و مکانیسم عمل و نشانه های مشترک زیادی را باهم دارند. به طور کلی وسواس نوعی هیجان، عقده و یا تکانه عصبی است که به صورت مکرر بر خلاف خواسته افراد از شکل ناخودآگاه به شکل اختیاری در می آید و باعث ایجاد اضطراب، پریشانی، نگرانی و ناراحتی می شود. در نتیجه فرد برای رهایی از این احساسات که مهم ترین آن ها استرس است، دست به انجام کارهای فیزیکی می زند که به نظر افراد عادی کاملا غیر منطقی است، ولی بیماران وسواسی در ذهن خود برای چنین کارهایی دلایل منطقی دارند.

در جواب وسواس تقارن چیست باید بگوییم که این وسواس نوعی از اختلال وسواس اجباری (OCD)می باشد. اختلال OCD یک بیماری و اختلال روان شناختی در زمینه وسواس است که افراد به دلیل هجوم افکار منفی و مزاحم به ذهنشان دچار اضطراب شده و برای رفع این اضطراب مجبورند کارهای فیزیکی غیر منطقی انجام دهند.

بهتر است بدانیم که وجود تقارن جزئی جدایی ناپذیر در زندگی همه ما می باشد و ساده ترین مثال تقارن، بدن انسان است که از لحاظ زیبایی شناسی متقارن می باشد و پرداختن به این تقارن موجب زیبایی بیشتر انسان می شود. ولی آنچه که درمورد وسواس تقارن اهمیت دارد این است که افراد مبتلا به این بیماری چندین برابر افراد عادی به منظم بودن و متقارن بودن محیط اطراف خود اهمیت می دهند.

در واقع در جواب وسواس تقارن چیست باید بگوییم به واسطه این نوع از اختلال، افکار منفی و مزاحم در رابطه با بی نظم بودن و نامتقارن بودن کوچکترین تا بزرگترین وسایل پیرامون و یا حتی لباس پوشیدن وارد ذهن آن ها می شود، افراد را از این عدم تقارن دچار نگرانی، ناراحتی، اعصاب خوردی و اضطراب می کند، در نتیجه این بیماران برای رسیدن به آرامش مجبورند دست اعمال فیزیکی بزنند و به طور مداوم در حال مرتب کردن و تقارن بخشیدن به وسایل باشند.

پس همانطور که گفتیم وسواس تقارن نوعی از اختلال وسواس اجباری است که از هجوم آوردن افکار منفی و مزاحم به ذهن شروع می شود، به استرس و نگرانی بیش از حد می رسد و در نهایت برای رفع این نگرانی فرد مجبور است منظم کردن وسایل را بارها و بارها تکرار کند و زمان زیادی را صرف امور عادی زندگی نماید.

اختلال وسواس تقارن اغلب در سنین کودکی و نوجوانی رخ می دهد و در موارد محدود بروز نشانه های آن در بزرگسالی می باشد. همچنین لازم به ذکر است که سن دچار شدن به این نوع از اختلال روان شناختی کمتر از سایر انواع اختلال وسواس اجباری است . اگر این نوع از وسواس در کودکی و نوجوانی به طور کامل درمان نشود، نشانه های آن به بزرگسالی هم می رسد در نتیجه کیفیت زندگی و آینده افراد را تحت تاثیر قرار می دهد زیرا همانطور که گفتیم این وسواس موجب تلف شدن وقت و در نتیجه به هم ریختن برنامه روزانه زندگی بیماران مبتلا به آن می شود.

علائم اختلال وسواس تقارن

همانطور که گفتیم تمامی انواع وسواس نوعی از اختلالات روان شناختی هستند و نشانه های رفتاری گسترده ای را بروز می دهند. در ادامه مطلب به برخی از علائم این نوع از وسواس اشاره می کنیم:

برخلاف تصور افراد عادی که فکر می کنند بیماران وسواسی از تکرار کارهای وسواس گونه خود لذت می برند، افراد بیمار انجام چنین کارهایی را طاغت فرسا می دانند و در ابتدا در مقابل انجام آن مقاومت می کنند ولی به دلیل فشار روانی و اضطراب ایجاد شده، دست به انجام کارها زده و تا زمانی که به آرامش برسند فارغ از زمان تلف شده، آن کار را تکرار خواهند کرد.

ناهموار بودن وسایل که در جایی ثابت قرار گرفته اند موجب به ریختن افکار بیماران وسواس تقارن می شود و باید وسایل بر روی سطح هموار و به اصطلاح صاف و بدون شیب قرار بگیرند.

بیماران وسواس تقارن به شدت بر روی تعادل اشیاء و همچنین حفظ تعادل در راه رفتن حساس می باشند و به هم ریختن نظم در پیاده روی آن ها را آزار می دهد. به همین دلیل ورود به مکان های شلوغی که جمعیت زیادی در حال راه رفتن نامنظم هستند، بیماران وسواس تقارن را عصبانی، آشفته و مضطرب می کند.

چنین افرادی با دیدن وسایلی که یک عدد هستند و تقارن ندارند به فکر فرو می روند و به دنبال جفت کردن آن ها می باشند و یا وسایلی که تعداد بیشتر از یکی دارند را باید منظم کنند و این کار را چندین بار انجام می دهند تا تمامی آن ها در یک راستا قرار بگیرند. در واقع نمود اصلی این اختلال در همین مورد است و فرد زمانی به آرامش می رسد که مدام با دست خود یک راستا بودن وسایل را لمس و تایید کند.

افرادی که به این اختلال دچار هستند زمانی که در حال نوشتن متن درسی و یا غیر درسی باشند، نوشتن را تا حدی ادامه می دهند که متن به حالت تقارن برسد.

یکی دیگر از نشانه های رفتاری این افراد نوشتن تعداد کلمات هر سطر از یک متن می باشند و تمایل دارند که کلمات را به صورت متقارن حفظ کنند، همچنین این افراد بر روی اعداد فرد بسیار حساس هستند.

گاهی اوقات این افراد با چندین مرتبه منظم کردن وسایل هم به آرامش نمی رسند و در نهایت روشی جدید و غیر عادی را برای این کار ابداع می کنند.

به دلیل تکرار زیاد انجام کارها، همه بیماران وسواس تقارن با کمبود وقت مواجه هستند و نمی توانند به موقع کارهای برنامه روزانه خود را انجام دهند و همین به هم ریختن برنامه موجب اضطراب بیشتر و تشدید بیماری می شود.

بیماران این نوع از وسواس با قرار گرفتن در محیطی که دارای اشکال هندسی و خطوط بدون تقارن است به شدت دچار استرس شده و خود را مجبور می کنند که بر روی همه خطوط راه بروند و یا حداقل اشکال هندسی را لمس کنند.

برای اطلاع از مشاوره روانشناسی بر روی لینک کلیک کنید.

اختلال وسواس تقارن در کودکان

همانطور که گفتیم انواع وسواس اجباری اغلب در سنین کودکی و نوجوانی رخ می دهد، وسواس تقارن هم از این مورد مستثنا نیست و در کودکان می تواند موجب رخ دادن پیامدهای منفی در آینده شود، به همین دلیل در ادامه مطلب به برخی از علائم بروز این اختلال در کودکان اشاره می کنیم:

• سپری کردن وقت بیش از حد معمول برای انجام کارهای عادی زندگی
• مواجه شدن با مشکل در انجام تکالیف مدرسه به دلیل عدم تمرکز، کمبود وقت و ایجاد تقارن در نوشته ها
• مرتب کردن افراطی محیط پیرامون یعنی فراتر از اتاق شخصی و بروز اضطراب و ناراحتی
• توجه بیش از حد به تقارن وسایل در خانه، مدرسه و هر جایی که وقت بیشتری را در آن می گذرانند

همانطور که گفتیم وسواس تقارن برای کودکان عوارضی را به دنبال خواهد داشت که اگر درمان به موقع انجام نشود موجب به خطر افتادن آینده ها می گردد، در ادامه مطلب به بررسی برخی از این عوارض می پردازیم:

عزت نفس پایین

کودکانی که با این نوع از وسواس مواجه هستند معمولا دچار سرخوردگی می شوند زیرا رفتار های آن ها برای دیگران غیر عادی است، همچنین اضطراب ناشی از افکار مزاحم هم موجب عدم عزت نفس در کودکان می شود.

مشکلات اجتماعی

کودکان مبتلا به بیماری وسواس تقارن به دلیل عدم اعتماد به نفس ایجاد شده ناشی از این بیماری و کمبود وقت در روابط اجتماعی خود دچار مشکل می شوند.

افسردگی

از عوارض جدایی ناپذیر انواع وسواس، بروز افسردگی در شدت های متفاوت می باشد و فرد را گوشه گیر، ناراحت و مضطرب می کند.

برای اطلاع از راه های درمان افسردگی بر روی لینک کلیک کنید.

اتلاف وقت و عدم یادگیری مهارت جدید

به دلیل تکرار بیش از حد انجام امور و حساسیت بر روی تقارن اشیاء، این کودکان دچار کمبود وقت شده و از یادگیری مهارت های جدید برای پیشرفت در زندگی باز می مانند.

افت تحصیلی

کودکان بیمار وسواس تقارن به دلیل عدم تمرکز، استرس بیش از حد و کمبود وقت نمی توانند به درستی تکالیف مدرسه خود را انجام دهند و دچار افت تحصیلی می شوند.

پرخاشگری

عقب افتادن از امور عادی زندگی، کمبود وقت، اضطراب و مشکل در برقراری روابط اجتماعی در این کودکان موجب عصبانیت و پرخاشگری آن ها می شود.

بنا به دلایل گفته شده، برای جلوگیری از تلف شدن دوران تاثیر گذار کودکی و حفظ آینده این افراد باید درمان مناسب و به موقع برای آنان آغاز شود.

نحوه غلبه بر وسواس تقارن

بعد از صحبت درمورد وسواس تقارن چیست و بیان علائم و نشانه های بروز آن، بهتر است نحوه غلبه کردن به این مشکل و درمان آن را بیان کنیم. درمان این نوع از وسواس مانند درمان اختلال وسواس اجباری می باشد. در ادامه مطلب به راه های درمانی وسواس تقارن می پردازیم:

درمان شناختی رفتاری

این نوع از غلبه بر اختلال تقارن خود شامل دو روش زیر می باشد:

مواجه شدن و جلوگیری از پاسخ دهی یا ERP

طی بررسی ها و تحقیقات مشخص شده است که بروز اضطراب در افراد حتی اگر بدون راه حل باشد، بعد از مدتی خود به خود رفع شده و فروکش می کند، ازهمین موضوع می توان برای غلبه کردن به مشکل وسواس تقارن استفاده کرد. به این صورت که فرد زمانی که افکار منفی و مزاحم به ذهنش هجوم می آورند و دچار اضطراب می شود خود را کنترل کرده، از بیشتر شدن استرس نترسد و از انجام کارهایی فیزیکی که به منظور مرتب کردن و ایجاد تقارن است، خودداری کند. بعد از مدتی که انجام این روش آغاز می شود تاثیر خود را نشان داده و از میزان اضطراب بیماران کاسته می شود.

روش ذهنی مبتنی بر CBT

در این روش فرد بیمار به کمک متخصص یاد می گیرد به افکار مزاحم فکر کند، به آن ها عمل کند ولی به جای اینکه وسواس او را ضعیف و سرخورده کند، مقاومت او را بالا ببرد و در مقابل مشکلات محکم تر باشد.

درمان شناختی یا شناخت درمانی

در این راه حل فرد متخصص تحقیق می کند که چطور و به چه علت رفتارها، افکار و اعتقادات بیمار بر رفتارهای وسواس گونه او تاثیر می گذارند و از نتایج این تحقیق برای درمان استفاده می کند.

برای اطلاع از نشانه های وسواس فکری بر روی لینک کلیک کنید.

درمان دارویی

تجویز داروهای مفید برای وسواس تقارن باید توسط متخصص انجام بگیرد و نباید خودسرانه دارویی مشابه با بیماری های دیگر را مصرف کرد.

از عواملی که به درمان و غلبه کردن به این مشکل کمک می کنند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نفس های عمیق پشت سر هم
• یوگا
• ریلکسیشن
• تفریح و گردش در طبیعت
• دوری از فضای مجازی
• یادگیری مهارت های هنری مورد علاقه
• خواب کافی
• رژیم غذایی مناسب به دور از مصرف قند و کافئین زیاد

عوامل بروز وسواس تقارن

همچون تمامی انواع اختلال وسواس اجباری، مشکل وسواس تقارن هم علت مشخص و تایید شده ای ندارد ولی یکسری از عوامل هستند که احتمال به وجود آمدن این مشکل را افزایش می دهند و می توانند نوعی عامل ثانویه باشند. در ادامه مطلب به برخی از این موارد اشاره می کنیم:

عوامل ژنتیکی

تحقیقات انجام شده نشان می دهند که بروز این مشکل در افرادی که دارای پیشینه خانوادگی برای این اختلال هستند، خیلی بیشتر از افراد دیگر می باشد. همچنین ایجاد این بیماری در کودکان می تواند ناشی از الگو گرفتن از پدر و مادر بیمار و نحوه تربیت آن ها باشد.

عوامل محیطی

هر یک از عوامل زنده و غیر زنده ای که در پیرامون افراد باعث ایجاد اضطراب های شدید و متوالی شوند، می توانند زمینه ساز بروز این مشکل وسواسی باشند و تاثیر استرس را بر افراد بیشتر کنند.

عوامل رفتاری

این عوامل ترس از انجام دادن یکسری از امور را به افراد القا می کنند، به دنبال این ترسیدن مقاومت برای انجام کارها ایجاد می شود. در این موقعیت چنین افرادی دچار اضطراب می شوند و به ناچار برای رسیدن به آرامش دست به انجام کارهای غیر عادی و تکرار آن ها می زنند.

عوامل عصبی

با توجه به اینکه عامل اصلی ایجاد چنین مشکلات وسواس گونه، اضطراب می باشد و اضطراب هم مربوط سیستم عصبی می شود بررسی هایی در این مورد انجام شده که نتایج آن نشان دهنده این موضوع هستند که کاهش ترشح عاملی به نام دوپامین در مغز می تواند عوارض وسواس گونه داشته باشد.

بهتر است بدانیم که دوپامین در مغز و کلیه ساخته می شود. در مغز نقش پیام رسان عصبی و در جریان خون نقش هورمون را ایفا می کند. دوپامین در مغز باعث ایجاد حس لذت و پاداش شده و افزایش اعتماد به نفس را برای فرد به دنبال دارد، در نتیجه وجود آن به اندازه کافی باعث ایجاد آرامش و بهبود روابط اجتماعی می شود.

با توجه به توضیحات گفته شده، کمبود میزان دوپامین در مغز باعث ایجاد و تشدید استرس و اضطراب می شود و اختلال وسواس تقارن را به دنبال خواهد داشت. همچنین از عوارض کمبود دوپامین می توان به کلافگی، خستگی، عدم اعتماد به تفس، عدم تمرکز و بی علاقگی به انجام امور شخصی زندگی اشاره کرد.

خلاصه مطلب

ما در این مقاله به بررسی نوعی از اختلال وسواس پرداختیم و سوالاتی از قبیل وسواس تقارن چیست را جواب دادیم. همچنین علائم، عوامل ایجاد کننده و راه های درمانی آن را بیان کردیم. با توجه به اینکه چنین مشکلی در سنین پایین رخ می دهد و می تواند در آینده ی افراد تاثیر گذار باشد، تشخیص و درمان به موقع از اهمیت بالایی برخوردار است. چنانچه در رابطه با وسواس تقارن و نظم به مشاوره تخصصی نیاز دارید، می توانید با مشاوران دکتر فکر تماس بگیرید.